WSJ: Moskvanın əsas strategiyası Ukrayna canlı qüvvə ehtiyatlarını tükətməkdir...
Poliqon xəbər verir ki, The Wall Street Journal nəşrinin təhlilinə görə, indiki müharibə mərhələsi iki qum saatının yarışına bənzəyir. Birində tükənən zaman Ukrayna ordusunun ehtiyatları azalır, digərində isə Rusiyanın iqtisadi dayanıqlığı saxlanılır. Kreml hesab edir ki, ilk boşalan ehtiyat məhz Ukrayna olacaq.
Razılaşma uğursuz oldu
ABŞ Prezidenti Donald Trampın təşəbbüsləri front xəttinin “dondurulması” və ərazi kompromisi üzərində qurulmuşdu. Vaşinqton üçün Moskva üçün potensial cəlbedici formulanı nəzərdə tuturdu. Lakin Putin aylarla bu təkliflərdən yayınıb və maksimalist gündəmi saxlayır: faktiki olaraq Kiyevi tabe etmək və Avropada güc balansını Rusiyanın xeyrinə dəyişmək.
Trampın Kremlin danışıqlara ciddi yanaşdığını təsdiqləməsi üçün verdiyi vaxt artıq bitib. Bu arada, Avropadakı Ukrayna müttəfiqləri hələ də sülhməramlı qüvvələrin göndərilməsini müzakirə edirlər – hələlik mövcud olmayan sülhü qorumaq məqsədilə.
ABŞ və Avropadakı tənqidçilər hesab edirlər ki, yanaşmanın əsas qüsuru budur: Rusiyanın iqtisadiyyatının tükənməsini sürətləndirəcək vahid strategiya yoxdur və bu, Putinin hesablamasını dəyişdirmir. Hazırkı trayektoriya ilə Kreml öz bahisində qazana bilər.
Rusiyanın “dayanıqlığı”: resurslar var, amma sonsuz deyil
2023–2024-cü illərdə Rusiyanın iqtisadiyyatı sanksiyalara baxmayaraq artım nümayiş etdirib; buna enerji gəlirləri və hərbi xərclər hesabına güclü fiskal stimul kömək edib. Lakin gərginlik artır: büdcə defisiti və xərclər yüksəlir, neft-qaz gəlirləri azalır, darboğazlar çoxalır.
Bu o demək deyil ki, ölkə böhranın astanasındadır və Kreml müharibə məqsədlərini azaltmağa məcbur olacaq. Berlin Carnegie Russia Eurasia Mərkəzinin direktoru Aleksandr Qabuev vurğulayır:
“Problemlər nəzərəçarpacaq dərəcədə artır, amma Rusiyanın iqtisadiyyatı yaxın gələcəkdə divara çırpılmayacaq.”
Onun qiymətləndirməsinə görə, resurslar pis proqnoza baxmayaraq, ciddi müharibəni minimum 18–24 ay davam etdirmək üçün yetərlidir. İqtisadi tükənməni sürətləndirə biləcək amillər arasında daha sərt sanksiyalar və onların real tətbiqi var – xüsusilə neftin ucuz olduğu şəraitdə. Lakin Rusiyanın neft gəlirlərini tamamilə dayandırmaq çətindir: əsas həcmi Çin və Hindistan alır, Hindistan isə ABŞ-ın əlavə tariflərinə baxmayaraq alımlara davam edəcəyini bildirib. ABŞ və AB hələ Pekini iqtisadi dəstəyə görə cəzalandırmağa hazır deyil; Çin isə istənilən ticarət müharibəsində kifayət qədər cavab mexanizmlərinə malikdir.
Hətta maliyyə vəziyyətinin kəskin pisləşməsi Putinin iqtisadiyyatı siyasətdən üstün tutacağına zəmanət vermir. Sanksiyalar altında məhdud borclanma ilə büdcə qayçısı “mülki sektoru” azaltmaq və müdafiə xərclərini qorumaq məntiqlidir. Əsgər sayı üçünsə, bonuslar tükənərsə, daha sərt çağırış formalarına keçilə bilər.
Rusiya iqtisadiyyatının həssaslığı mövcuddur – xüsusilə inflyasiya və ictimai narazılığa səbəb ola biləcək digər faktorlar. CSIS-in Vaşinqton mərkəzinin eksperti Mariya Snegovaya bildirir ki, hakimiyyət cəmiyyətin böyük hissəsini müharibədən mümkün qədər “izolyasiya” etməyə çalışıb. Ukraynanın dron hücumları neft emalı zavodları və boru kəmərlərinə isə iki məqsəd güdür: ixrac gəlirlərini kəsmək və daxili “normallığı” sarsıtmaq. Artıq bəzi regionlarda yanacaq norması tətbiq olunur. Snegovaya qeyd edir:
“Normallıq görüntüsünü saxlamaq getdikcə çətinləşir… Rusiya vətəndaşları müharibə gündəlik həyatlarına müdaxilə edəndə əsəbiləşirlər.”
Amma daha avtoritar sistemdə narazılığı ifadə edəcək kanallar azalır – həm əhali, həm də elitalar üçün. Onun qiymətləndirməsinə görə, Rusiyanın müharibəni davam etdirmə resursu – sanksiyaların kəskinləşməməsi şərti ilə – üç ilədəkdir.
Ukraynanın dözümlülüyü: dayaqların həddi
Cəbhə xəttinin cari dinamikasına baxdıqda, daha iki-üç il davam edə biləcək müharibə Ukrayna müdafiəsini təhlükəli həddə gətirə bilər. Rusiya-nın bahar-yay hücumu şərqdə yalnız kiçik ərazi dəyişiklikləri gətirib, lakin davamlı “personal itkisi” Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə daha çox təsir göstərir: itkiləri kompensasiya etmək çətinləşir, ölkənin çağırış potensialı Rusiyadan xeyli aşağıdır.
Moskva üçün əsas vəzifə böyük əraziləri tutmaq deyil, Ukrayna qoşunlarını tükətməkdir ki, Kiyev kapitulyasiya etsin. Yalnız Putin əmin olarsa ki, Ukrayna döyüş meydanında “dağılmayacaq” və müharibənin davamı onun üçün daxili siyasi riskləri artırır, o zaman Kiyev və Qərbə uyğun formulu qəbul edə bilər.
Qərb və Kiyev üçün vacib olan davamlı olaraq qərb silahları və sursatlarının çatdırılması, həmçinin öz hərbi sənayeni gücləndirməkdir. İnsan resurslarının stabilləşdirilməsi də önəmlidir. Donbas istiqamətində piyada azlığı bəzi rus qruplarının asanlıqla irəliləməsinə imkan verir. Ukrayna isə boşluqları minalar, artilleriya və dronlarla kompensasiya edir, lakin “robot ordusu” ilə müdafiə mümkün deyil.
Sosial narazılıq çağırışlarda dəyişikliyi artırır: kənd və kasıb bölgələrdə əsas yük düşür, şəhər gəncləri və orta sinif daha qorunur. Rusiyada sosial-region fərqi daha da böyükdür, amma ölkənin ölçüsü və avtoritar rejim xərcləri “udmaq” imkanı verir. Ukrayna üçün isə bu, daha ağrılıdır. “Bulağa” dron batalyon komandiri Sergey İgnatuha deyir:
“Sosial bərabərsizlik piyada böhranının əsas səbəbidir. Hərbi komissarlıq traktorçunu tarladan çağırır, amma ofisdəki hüquqşunu yox.”
O, həmçinin frontdakı əsgərlərin diqqətini çəkir ki, Kiev, Dnepr və Odessa şəhərlərində sağlam kişilər bar və klublarda vaxt keçirir:
“Biz İsraildəki kimi olmalıyıq, hər kəs döyüşməlidir”.
Komandanlıq və inam: “Sovet üslubu”nun mirası
Sərt “sovet” praktikaları əlavə itkilərə səbəb olur, komandanlığa inamı zəiflədir və vətəndaşların səfərbərliyə hazır olma səviyyəsini azaldır. Artıq iki ildir ki, front zabitləri və analitiklər bildirirlər: Ukraynaya qüvvələrin yaradılması və idarə olunması sisteminin islahatı həyati vacibdir.
47-ci mexanizə batalyon komandiri kapitan Aleksandr Şirşin bunu belə ifadə edib:
“Bəlkə də hələ kritik nöqtəyə çatmamışıq ki, dəyişiklik zərurəti hərəkətə keçirsin.”
Buna baxmayaraq, insan və sursat çatışmazlığına baxmayaraq, Ukrayna 2022-ci ilin fevralından bəri çıxılmaz vəziyyətlərdən çıxma bacarığını göstərib. Şirşinə görə ən dərin resurs – sağ qalmaq iradəsi və qeyri-standart düşüncədir:
“Sağ qalmaq iradəmiz bizə qeyri-standart davranmağa imkan verir… Yol olmayan yerdə yol tapmaq.”
Putinin hesablamasını dəyişən amillər
The Wall Street Journal-ın yekun nəticəsi belədir: Rusiyanın “iqtisadi” qum saatlarını sürətləndirməyəcək heç bir amil – sərt sanksiyalar, nəzarət rejimlərinin tətbiqi, neft gəlirlərinin azalması, hərbi sənayenin texnoloji boğulması – Kremlin əsas zəif tərəf olan insan və cəmiyyət yorğunluğu üzərində təzyiqini davam etdirməsinə imkan verir.
Kreml üçün əsas hesablamalar hələ dəyişməyib: əsas məqsəd Ukrayna qoşunlarının ehtiyatlarını tükətməkdir, öz iqtisadi dayanıqlığı ciddi şəkildə sarsılmayana qədər danışıqlara getmək istəmir. Putinin ABŞ Prezidenti Donald Trampın təşəbbüslərinə qarşı ehtiyatlı yanaşmasının səbəbi də budur: onun bahis etdiyi Ukraynadır, öz iqtisadiyyatı hələ ciddi şəkildə əziyyət çəkməyib.
Poliqon.info
