Ukraynadakı amansız müharibənin memarı olan general Gerasimov populyar deyil, lakin Putin səriştədən daha çox sədaqətə üstünlük verir...
Valeri Gerasimovun 70 yaşı tamam oldu, amma o, hələ də vəzifəsində qalır.
Britaniyanın The Sunday Times nəşrində analitik Mark Qaleotti yazır ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin öz yaxın çevrəsində sadiqliyi peşəkarlıqdan üstün tutur. Bu yanaşmanın bariz nümunəsi isə Baş Qərargah rəisi, Ukraynada aparılan müharibənin baş memarı hesab olunan Valeri Gerasimovdur. Onun 70 illik yubileyi münasibətilə Putin tərəfindən “Şücaət ordeni” ilə təltif olunması ölkənin siyasi kursunun gerontokratiyaya sürükləndiyini göstərir.
Başqa hər hansı bir general üçün 70 yaşına çatmaq avtomatik olaraq istefa deməkdir, lakin Putin yüksək rütbəli generalını vəzifəsindən azad edəcəyinə dair heç bir əlamət göstərmir.
Gerasimov səlahiyyətlərinin uzadılması ilə bağlı prezident fərmanı hələ olmasa da, Gerasimov öz vəzifəsində qalır. Beləliklə, Ukraynadakı hərbi strategiya, sistemdəki bir çoxlarının məyusluğuna səbəb olan rejimin gerontokratiyaya (qoca insanların rəhbərliyi) doğru sürüşməsi ilə birlikdə davam edəcək.
Adsız general
Gerasimovun bu vəziyyətdən məmnun olduğu görünsə də, hazırkı müharibənin davam etməsindən heç kimin məmnun olmadığı görünür. TGerasimov təxminən 13 ildir, yəni kifayət qədər uzun müddətdir ki, Baş Qərargah rəisi vəzifəsini tutmasına baxmayaraq, o, nə ictimai rəğbət qazanıb, nə də şəxsi hörmət əlamətləri alıb.
Ekspertlər qeyd edirlər ki, Gerasimovun adı çox vaxt acı ironiya ilə çəkilir. Bəzi rus hərbi saytlarında onu “ordunun məzarıqçısı”, “əsrin axmağı” adlandırırlar. Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin ona qarşı çıxardığı həbs orderi isə sosial şəbəkələrdə əlavə istehza doğurur.
Karnegi Beynəlxalq Sülh Fondunun baş elmi işçisi Dara Massikot qeyd edib ki, Rusiya ordusunun xüsusiyyətlərindən biri populyar yüksək rütbəli zabitlər adətən ad günləri münasibətilə çoxsaylı isti təbriklər və ləqəblər almasıdır. Lakin Gerasimovla bağlı vəziyyət sakitdir və onun 70 illiyi diqqət mərkəzindən uzaqdır.
Keçmiş ukraynalı həmkarı general Valeri Zalujnı Gerasimovu “ən ağıllı insanlardan biri” və “güclü, gözlənilməz rəqib” adlandırsa da, Pentaqon təyin olunduğu vaxt onu “bəlkə də öz nəslinin ən parlaq zabiti deyil, lakin hörmətli və etibarlı şəxsdir” kimi xarakterizə edib.
Zaman necə də dəyişib! Ad günü ərəfəsində hərbi sosial media saytlarında kəskin şərhlərdə o, gah “Rusiya ordusunun qəbirqazanı”, gah da “əsas axmaq” və ya "məzuniyyət müddəti keçmiş hollandiyalı" adlandırılır. Bu ləqəb isə Haaqadakı Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin hərbi cinayətlərə görə ona qarşı verilmiş həbs qərarına eyhamdır.
Yevgeni Priqojin 2023-cü ildə uğursuz qiyamını qaldıranda hərbi kəşfiyyat rəisinin müavini general-leytenant Vladimir Alekseyevə yeganə məqsədinin Gerasimov və Sergey Şoyqunu öldürmək olduğunu bildirmişdi.
Putinin adamı
Gerasimov Kazanda fəhlə ailəsində anadan olub və məktəbdən dərhal sonra orduya gedib. O, qanlı İkinci Çeçen müharibəsində iştirak edərək karyerasında sürətlə irəliləyib. Əvvəllər Putinlə əlaqəsi olmasa da, 2012-ci ildə təyin olunduğu vaxtdan etibarən mütəmadi olaraq hərbi təlimlərdə və iclaslarda prezidenti müşayiət edib.
Baş Qərargah rəisi kimi, o, eyni zamanda həm rəhbər, həm də həmkarlar ittifaqı rəhbəri olmalıdır. Yəni, yuxarıdan gələn əmrlərin yerinə yetirilməsini təmin etməli, eyni zamanda ordunun problemlərini rəhbərliyə çatdırmalıdır. Heç kim Gerasimovun sonuncu vəzifəsini yerinə yetirdiyinə inanmır. 2022-ci ilin fevralında işğaldan sonra onun öz əsgərləri ilə münasibətləri kəskin şəkildə pisləşib.
Görünür, o, Putinin öz planlarını paylaşdığı azsaylı yüksək rütbəli məmurlardan biri olub və bir ingilis hərbi rəsmisinin dediyi kimi, “Ukraynanın tez bir zamanda işğalı xəyalının ən yaxşı halda riskli bir cəhd, ən pis halda isə fantaziya olduğunu bilməməsi qeyri-mümkündür”.
1979-cu ildə Gerasimovun sələflərindən birii, sovet lideri Leonid Brejnevin köhnə içki yoldaşı, marşal Nikolay Oqarkov Kremlın Əfqanıstana soxulmaq planlarından xəbər tutanda o, elə səs-küy salmışdı ki, ona iradlarıbarədə Siyasi Büroya məlumat vermək qadağan edilmişdi və bu qadağa şəxsən Brejnevdən gəlmişdi.
Gerasimov isə, əksinə, Ukraynaya işğalla bağlı heç bir narahatlığını ifadə etməyib. O, indi Ukraynanı hansısa pis sövdələşməyə sürükləyə biləcək amansız güc strategiyasına rəhbərlik edib, lakin bunun Rusiyaya bədəli dəhşətli olub. Bir milyondan çox ölü və yaralı, elitar birliklərinin məhv edilməsi və tank parkının böyük hissəsinin itirilməsi bunlara aiddir.
Gerasimov vəzifəsində qaldıqca, strategiyada dəyişikliklərin olması ehtimalı azdır. Polşa hava məkanına 20 pilotsuz təyyarənin sonuncu müdaxiləsi bir çoxlarını şoka salıb, lakin bu, hesablanmış təzyiq sxeminə uyğundur. NATO rəsmilərindən biri mənə dedi ki, “ruslar həmişə nə qədər irəliləyə biləcəklərini yoxlayırlar”.
Gerasimov Sovet doktrinasına xas olan, Belarusda keçirilən “Qərb” təlimlərində tətbiq edilən qətiyyətli kombinə-silah manevrləri üzrə təlim keçmiş tank komandiri olub. Ukrayna isə fərqli bir müharibəyə çevrildi. Gerasimov qiymətli tanklarının yanmasını görərək, onların yerinə əsgərlərdən istifadə edir. Onun oyunu, Rusiyanın Ukraynadan daha uzun müddət tükənmə müharibəsi apara biləcəyi hesablamasına əsaslanır.
Uzunmüddətli perspektivdə bu, işə yaraya bilər.
Ukraynalılar ixtiraçılıq və qətiyyət nümayiş etdirsələr də, ruslar da bu müharibədən çoxlu dərslər götürüblər. İndi tƏt maşını hücumları” əvəzinə ruslar tez-tez kiçik qruplar şəklində hərəkət edir, geniş yayılmış Ukrayna xətlərinə sızır və ya XXI əsr əjdahaları kimi, döyüşə girməzdən əvvəl pilotsuz uçuş aparatlarının nəzarətində olan neytral zonadan keçmək üçün motosikletlərdən istifadə edirlər.
Bununla belə, zabit korpusu ümumi yanaşmanı yenidən düşünmək imkanının olmaması səbəbindən narahatdır. Bu qarışıq və çaşdırıcı müharibədə Gerasimov hələ də sərt və iyerarxik bir yanaşmaya sadiqdir ki, bu da erkən uğurların tez bir zamanda inkişaf etdirilməməsi səbəbindən tez-tez itkilərə gətirib çıxarıb.
Məsələn, ötən ay hücum dəstələri Dobropolya doğru irəliləyərək bir ildən çox müddətdə ən böyük hücumu həyata keçirdilər. Lakin koordinasiya və təchizat çatışmazlığı bir çox dəstənin mühasirəyə alınmasına, əsir düşməsinə və ya məhv edilməsinə səbəb oldu.
Qocalmaqda olan rejim
Gerasimovun vəzifəsində qalmasından narazılıq sistemdəki daha geniş nəsillərarası gərginliyi əks etdirir. Yaşı 72 olan Putin getdikcə təcrid olunmuş vəziyyəti səbəbindən gənc lider nəslini tanımır. Buna görə də, o, tanıdığı siyasi veteranlardan yapışır.
Sergey Lavrovun 75 yaşı var və o, uzun illərdir ki, istefa verməsini istəyir. Təhlükəsizlik aparatı da 73 yaşlı Bortnikovdan 71 yaşlı Zolotovadək təqaüdçülərin əlindədir.
Bu arada, Putin altında ölkəni idarə edən insanların əksəriyyəti başqa nəslə aiddir. Baş nazir Mişustinin 59, birinci vitse-baş nazir Manturovun 56, maliyyə naziri Siluanovun 62, sənaye naziri Alixanovun isə cəmi 38 yaşı var. Mərkəzi Bankın sədri Elvira Nabiullinə isə 61 yaşındadır.
Putinin nəslindən fərqli olaraq, bunlar hələ də supergüc dövrünə həsrət qalan Sovet dövrünün qalıqları deyil. Onları uzunmüddətli perspektiv də narahat edir: iqtisadiyyat durğunluğa doğru gedir, ölkə isə Çinin vassalı olmaq riski ilə üz-üzədir.
Moskvada təcrübəli bir siyasi şərhçinin mənə dediyi kimi, "onların heç birinin ümumi istiqamətə real təsiri yoxdur. Onların işi rəhbərlik tələb etdikdə möcüzələr yaratmaqdır. Və bəli, bu onları qıcıqlandırır".
İndi ediləcək çox az şey var. Putin təkcə konstitusiya baxımından toxunulmaz deyil, həm də təhlükəsizlik aparatı ona sadiq qaldığı müddətcə o, təhlükəsizlikdədir.
Lakin "Vaqner" qiyamı passiv narazılığın risklərini xatırladır. Bir neçə min muzdlu Moskvanın yolunda hərəkət edərkən, Gerasimov və Zolotov öz qüvvələrini mövqe tutmağa məcbur etməyə çalışırdılar. Lakin əksəriyyəti sadəcə kənara çəkilib nələr baş verdiyini izlədi.
Ona görə də ortaya sual ıxır. Əgər Putin və onun qocalan ətrafı nə vaxtsa ciddi bir çağırışla qarşılaşarsa, general və məmurların ac, narazı gənc nəsli onların ətrafında birləşəcəkmi?
Tərcümə Poliqon-a aiddir.
Poliqon.info
