Məğlubiyyət və ya qalibiyyətin konkret tarixi təsir amillərilə birlikdə siyasət, diplomatiya və müdafiə əməliyyatlarının necə inkişaf edəcəyindən asılıdır
Həftə ərzində Baltik dənizi limanlarına dron zərbələri nəticəsində Rusiyadan xam neftin ixrac həcmində təxminən 22,7% azalma olub. Gündəlik neft ixracı əvvəlki həftəyə nisbətən 934 min barrel azalaraq 3,18 milyon barrelə düşüb.
Bu azalmanın səbəbi olaraq Ust-Luga limanında dronların pompa stansiyalarına zərbə vurması, Primorsk limanında isə neft tankerlarının zədələnməsi göstərilir. Lakin neft emalı zavodlarına edilən bombardmanlar yanacaq istehsalını azaltdığı üçün bəzi xam neft ehtiyatları ixrac üçün az da olsa sərbəst buraxılmışdı.
Bu vəziyyət “Transneft” şirkətinə siqnal ola bilər ki, vəziyyət pisləşərsə hasilatın azaldılması da mümkündür.
Buna baxmayaraq, Brent neftin qiyməti təxminən 67 dollar/barrel, Rusiyanın Ural markalı nefti Baltik limanlarından ortalama 54,03 dollar/barrel, Qara dəniz limanlarında isə 54,19 dollar/barrel qiymətə daşınıb.
Həftəlik ixrac satışlarının ümumi dəyəri təxminən 1,28 milyard dollar olub. Bu, əvvəlki həftə ilə müqayisədə təxminən 372 milyon dollar (≈ 22%) azalma deməkdir.
Bu azalma strateji baxımdan önəmlidir. Çünki liman infrastrukturuna edilən zərbələr yalnız “daşıma” tərəfini deyil, ümumi tədarük zəncirini (logistika - uyğunluq - təhlükəsizlik) sarsıdır.
Rusiya üçün limanlardan ixrac böyük önəm daşıyır. Xüsusilə Baltik limanları daha vacib obyektlərdir. Oradakı nasazlıqlar onun ixrac imkanlarını həm kvantitativ (burada reytinq), həm də maliyyə baxımından aşağı salır.
Ölkə həmçinin, ixracı azaldıqca daxili bazarda və ya alternativ nəqliyyat yollarında (məsələn, başqa limanlar, boru kəmərləri) daha çox çətinliklərlə üz-üzə qala bilər.
Enerji bazarlarında bu cür hadisələr qiymətə təsir göstərə bilər. Neft satışının azaldılması, nəqliyyat risqlərinin artması qiymət perspektivlərinə təsir edə bilər.
Ukrayna üçün belə zərbələr bir taktiki üstünlükdür. Yəni ixracın məhdudlaşdırılması yolu ilə sanksiyalar və iqtisadi təzyiqlər daha da güclənə bilər.
“Bakı Xəbər” nəşrinə görə, Ukrayna dronlarının Rusiya neft infrastrukturlarına (limanlar, boru və nasos stansiyaları, emal kompleksləri) vurduğu zərbələr həm taktiki, həm strateji səviyyədə müharibənin gedişinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilər. Əsas mexanizmlərə və mümkün nəticələrə nəzər salaq.
Birincisi, bu, maliyyə və dövlət gəlirləri üzərində dərhal təsir formalaşdırır. Liman və emal məntəqələrinə zərbələr həftəlik ixrac həcmini və satış gəlirlərini onlarla faiz azalda bilər. Bu isə Kremlin müharibəni maliyyələşdirmə qabiliyyətinə ciddi problem yaradır.
Logistika və əməliyyat məhdudiyyətləri qısa və orta müddətdə effektiv təsir göstərir. Tankerlərin, nasos stansiyalarının və terminal yükləmələrinin zədələnməsi ixrac marşrutlarını dəyişdirməyə məcbur edir (Primorsk-Novorossiysk və Ust-Luga axınlarını yenidən təşkil). Bu, əlavə vaxt, xərc və həcm məhdudiyyəti gətirir. Nəqlin bərpası isəhəftələr, bəzən aylarla vaxt ala bilər.
Neft və neft məhsulları həm dövlət büdcəsi, həm də hərbi nəqliyyat-aviasiya üçün kritikdir. Emal və logistika daralmaları, əgər davam edərsə, yerli hərbi rezervlərə və hərbi əməliyyatların davamlılığına təsir göstərə bilər (yanacaq çatışmazlığı, təxirə salınmış manevrlər və s.). Mediada analitik mənbələr həmin risqdən xəbər verir.
Zərbələr qlobal neft bazarında kəskin təchizat risqləri göstərsə, qısa müddətli qiymət sıçrayışları ola bilər. Bu da Rusiyanın itən gəlirlərinin bir hissəsini kompensasiya edə, amma eyni zamanda alıcılarda sanksiya-siyasət təzyiqlərini gücləndirə bilər. Reuters, Commerzbank və başqa mənbələr qiymətlərdə yüksəlişi qeyd edir.
Enerji infrastrukturuna ziyan dövlət daxilində narazılıq yaratmaqla, büdcə təzyiqlərini və siyasətçilərin mövqelərini zəiflədə bilər. Eyni zamanda, Rusiyadan neft alan ölkələrdə risq qavrayışları artdığı üçün siyasi və ticarət təzyiqləri güclənə bilər.
Rusiya limanları və boru kəmərləri vasitəsilə göndərişi başqa marşrutlara yönəldə, ehtiyat partiyalarından istifadə edə və təmir-bərpa işlərini sürətləndirə bilər. Həmçinin federal büdcə və dövlət fondları (rezervlər) qısa müddət üçün dəstəkləyici rol oynaya bilər. Yəni təsir davamlı olmaya da bilər. Reuters və digər mənbələr liman axınlarının yönləndirilməsini bildirir.
Tək bir zərbə müharibəni “bitirməz”, amma davamlı, məqsədli və genişlənən enerji-infrastruktur kampaniyası Rusiyanın maliyyə axınlarını, logistikasını və hərbi təminatını əhəmiyyətli şəkildə zəiflədə bilər. Bu, vaxtaşırı təzyiq şəklində Ukraynanın strateji üstünlüyünü artırar. Lakin məğlubiyyət və ya qalibiyyətin konkret tarixi bu amillərlə birlikdə siyasət, diplomatiya və müdafiə əməliyyatlarının necə inkişaf edəcəyindən asılıdır.
Akif NƏSİRLİ
