Prezident Donald Tramp və demokratlar ABŞ hökumətinin işinin dayandırılmasından necə istifadə edirlər...
Bloomberg Agentliyi
ABŞ-də hökumətin işinin dayandırılmasının (şatdaun) ilk saatlarından sonra Vaşinqtonda qarşıdurma bütün iştirakçılar üçün siyasi bataqlığa çevrilib. Prezident Donald Tramp açıq şəkildə demokratları “ağıllarını itirməkdə” ittiham edərək onların siyasi zərərə məruz qalacağını hesablayır. Lakin onun turbulensiyalı rəhbərlik tərzi də özünə qarşı əks təsir göstərə bilər.
Demokratlar isə seçicilərinə göstərmək istəyirlər ki, onlar Respublikaçı prezident və siyasətinə qarşı möhkəm duruş sərgiləyə bilirlər. Onlar üçün risk partiyanın birliyini qoruyub, Tрампın gündəmini tamamilə müəyyən etdiyi mediada öz mesajlarını çatdırmaqdır.
Siyasət və büdcə qarşıdurması
Bu qarşıdurmanın əsasını hər iki partiyanın 2026-cı il aralıq seçkilər öncəsi prioritetlərini müəyyən etmək cəhdi təşkil edir. Lakin effekt daha tez görünə bilər. Tramp administrasiyası sadəcə standart işsizliksiz məzuniyyət planları deyil, həm də federal bürokratiyanı azaltmaq məqsədilə geniş dövlət işçilərinin ixtisarını nəzərdə tutan planlar hazırlayıb.
Şatdaun həm də rolların dəyişməsini simvolizə edir. Respublikaçılar artıq şərtsiz qısa müddətli maliyyələşdirmə uzadılmasını tələb edir, halbuki əvvəllər hökumətin işini dayandırmaq təhdidini siyasi güzəştlər üçün bir təzyiq aləti kimi istifadə edirdilər. İndi tələbləri demokratlar irəli sürür.
Demokrat liderləri Çak Şumer və Hakim Ceffris konflikti tibbi sığorta müzakirəsi kimi təqdim edirlər. Onların əsas çağırışı partiyanı ümumi strategiyaya sadiq saxlamaqdır. Respublikaçılar maliyyələşdirmə qanununu qəbul etmək üçün yalnız səkkiz demokrat səsinə ehtiyac duyur. Son səsvermədə isə, şənbə günü, üç demokrat artıq prosesdən çıxmışdı.
Ağ Ev və demokratlar üçün risklər
Tramp və respublikaçılar rəqiblərini məsuliyyətsiz “şantajçılar” adlandırır. Lakin prezident də geniş ixtisarlara yol verərsə, məsuliyyət daşıyır. O, şənbə günü Oval Ofisdə çıxış edərkən ritorikasını gücləndirdi:
“Şatdaunlardan çox yaxşı nəticələr çıxa bilər. Biz istəmədiyimiz çox şeyi aradan qaldıra bilərik və bunlar demokratların işləri olacaq”, deyə prezident vurğulayıb.
Trampın ilk administrasiyasında çalışmış Mark Şort hesab edir ki, demokratlar hökumətin işinin dayandırılmasını sürdürür, amma prezident çox sərt davranarsa üstünlüyünü itirə bilər.
“Düşünürəm ki, onlar üstün mövqedədir. Sual budur ki, Tramp vəziyyətin inkişafına icazə verəcək, yoxsa şəxsən müdaxilə edəcək. “Müdaxilə” nümunəsini ölkə prezidentin bazar ertəsi demokrat liderləri ilə görüşündən sonra gördü. Tramp Ceffrisi sombrero və bığla, Şumeri isə qeyri-real sözlərlə təsvir edən kobud süni intellekt videosu yayımladı. Ceffris videonu “irqçi və saxta” adlandırdı və Trampın mərhum maliyyəçi Ceffri Epşteyn ilə fotosunu paylaşaraq, “bu gerçəkdir”, deyə Şort bildirib.
Demokratların maliyyələşdirmə paketi tələbləri
Demokratların əsas tələbləri respublikaçılar layihəsində olmayan tibbi təminatlarla bağlıdır. Demokratlar Affordable Care Act (ACA) subsidiyalarının ilin sonuna qədər uzadılmasını, bu ilin əvvəlində qəbul edilmiş Medicaid ixtisarlarının ləğvini, prezidentin Konqres tərəfindən artıq ayrılmış vəsaitləri dondurma imkanının məhdudlaşdırılmasını tələb edir. Bu, bir-iki şüar ilə izah edilə bilməyəcək geniş paketdir.
Demokrat polittexnologu Karen Finni hesab edir ki, seçicilər Tramp və kursuna sərt müqavimət görmək istəyir.
“Epşteyn, tariflər, inflyasiya və qiymətlər.. Tramp hər mövzuda “suda batıb”. Demokratlar bunu onun uğursuz liderliyi hekayəsinə daxil edə bilər,” deyə Finni qeyd edib.
Ağ Ev mövqeyi
Ağ Ev şatdaunu demokratların seçicilər tərəfindən bir il əvvəl rədd edilmiş gündəmi irəli sürmək cəhdi kimi təqdim etmək niyyətindədir:
“Tramp administrasiyası birbaşa və “təmiz” CR və qısa müddətli maliyyələşdirmə uzadılması istəyir. Bunu demokratlar altı ay əvvəl və Bayden administrasiyası dövründə 13 dəfə dəstəkləyib. Lakin radikal demokratlar hökumətin işini dayandırır, çünki 1,5 trilyon dollarlıq istək siyahısını, o cümlədən qanunsuz immiqrantlara pulsuz tibbi xidmət istəyirlər”, deyə mətbuat katibi Ebiqeil Cekson bildirib.
Respublikaçı strateg David Polianski əlavə edib ki, Senatın respublikaçı liderləri demokratları “təmiz” maliyyələşdirmə qanununu səsverməyə çıxarmaqla küncə sıxışdırıb, lakin layihə keçməyib.
“Demokratlar bazasının onları məğlub etdiyini göstərəcəklər,” deyə Poliqanski əlavə edib.
Sosioloji sorğular və iqtisadi təsir
The New York Times/Siena College sorğusuna görə, 26% seçici şatdauna görə respublikaçıları, 19% demokratları, 33% isə hər iki tərəfi eyni dərəcədə günahkar bilir. Beləliklə, risk hər tərəfdədir.
İqtisadiyyat da narazılığı artıra bilər: bazar makrostatistik məlumatların gecikməsi qorxusundan sarsılıb. Ekspertlər xəbərdarlıq edib ki, məlumat çatışmazlığı faiz dərəcələrinin aşağı düşməsi perspektivini qarışdıra bilər.
Tarixi təkrarlanır?
Trampın ilk dönəmində hökumət iki dəfə dayandırılıb; ən uzun fasilə 2018-ci ildə sərhəd divarının maliyyələşdirilməsini tələb etdiyi vaxt baş verib. Beş həftə sonra, təsdiq reytinqinin düşməsi, maaş gecikmələri və xidmətlərin pozulması fonunda, prezident demək olar ki, heç nə əldə etmədən geri çəkilib.
“Tramp şatdaunu siyasi qələbə hesab edirdi. Məncə öyrəndi ki, belə deyil. İndi demokratlar daha disiplinli davranır. Sual budur, bunu qoruyub saxlayacaqmı?”, deyə Mark Şort qeyd edib.
Xaotik yaydan sonra isə Trampın reytinqləri aşağıdırS sorğulara görə prezidentin işini 43% seçici bəyənir, 54% isə bəyənmir. Ümumilikdə demokratlar 2026-cı il üçün kiçik üstünlüyə malikdir: seçicilərin 47%-i ümumi olaraq demokratları, 45%-i isə respublikaçıları dəstəkləyir.
Gələcək seçki dairələri və kartlar
Aralıq seçkilər adətən hakimiyyətdə olmayan partiyaya sərfəlidir, bu da demokratların xeyrinə ola bilər. Lakin Tramp respublikaçılara daha sərfəli konfiqurasiya təmin etmək üçün seçki dairələrinin yenidən çəkilməsini təşviq edir.
Şatdauna yaxınlaşarkən prezident sükutu azaltmağa çalışmayıb: o, yalnız bazar ertəsi demokratlarla görüşüb və danışıqlara az maraq göstərib. Ritorika isə büdcə qarşıdurması və ictimai narazılıq artdıqca daha da sərtləşəcək.
“Şatdaunda hamı uduzur. ABŞ xalqı şatdaunda uduzur. Onlar axmaqdır, mənasızdırlar”, deyə Cənubi Dakotadan respublikaçı Dasti Conson MSNBC-də deyib.
Poliqon.info
