Periferik sinir sistemi bədənin hərəkət, hissiyat və vegetativ funksiyalarını təmin edən geniş sinir şəbəkəsindən ibarətdir. Bu sistemin hər hansı zədələnməsi həm gündəlik fəaliyyətləri, həm də həyat keyfiyyətini ciddi şəkildə pozur. Periferik sinir zədələnmələri travma, metabolik pozuntular, iltihabi proseslər və ya sıxılma nəticəsində yarana bilər...
Poliqon xəbər verir ki, erkən diaqnostika və düzgün reabilitasiya isə xəstənin bərpa potensialını əhəmiyyətli dərəcədə artırır.
Periferik sinir zədələnmələrinin əsas səbəbləri
1) Travmalar
Kəsici–deşici yaralanmalar
Qırıq və çıxıqlarla müşayiət olunan travmalar
Cərrahi müdaxilələrdən sonra sinir zədələnmələri
2) Sıxılma nevropatiyası
Karpal tunel sindromu
Kubital tunel sindromu
Siyatik sinirin sıxılması (piriformis sindromu)
Boyun və beldə radikulopatiyalar
3) Metabolik və sistemik xəstəliklər
Diabetik polineyropatiya
Vitamin B kompleksi çatışmazlıqları
Autoimmun xəstəliklər (Guillain–Barré və s.)
4) İltihabi və infeksion proseslər
Neyrit və pleksitlər
Viral infeksiyalar (herpes zoster və s.)
Sinir zədələnməsinin əlamətləri
Periferik sinir patologiyalarının klinik təzahürləri zədələnmiş sinirin funksiyasından asılıdır:
Keyimə, iynələnmə, yanma hissi
Əzələ zəifliyi və atrofiyası
Reflekslərin azalması
Hərəkət məhdudiyyəti
Kəskin və ya xroniki nevropatik ağrı
Soyuqluq, rəng dəyişikliyi və vegetativ dəyişikliklər
Erkən mərhələdə aşkarlanması bərpa prosesinin daha uğurlu olmasına imkan yaradır.
Diaqnostika
Diaqnostik yanaşma həm klinik qiymətləndirməni, həm də instrumental müayinələri əhatə edir:
Nevroloji müayinə
Elektromioqrafiya (EMQ) və sinir keçiricilik sürəti testi
Ultrasəs – sinirin qalınlaşması və ya sıxılması barədə məlumat verir
Maqnit-rezonans tomoqrafiya (MRT) – travmatik və ya struktur problemləri aşkarlayır
Reabilitasiya və müalicə prinsipləri
Periferik sinir zədələnmələrinin müalicəsi fərdi yanaşma tələb edir. Reabilitasiya prosesinin mərhələli təşkili ən effektiv nəticələri verir.
1) Ağrı və iltihabın azaldılması
Fiziki modalitələr: ultrases, lazer terapiyası, TENS
Soyuq və isti tətbiqlər
Yumşaq toxuma terapiyası
Xroniki ağrı sindromlarında neuromodulyasiya metodları
2) Sinir mobilizasiyası
Xüsusi nevrodinamik hərəkətlər sinirin sərbəst sürüşməsini bərpa edir, sıxılmanı və gərginliyi azaldır. Bu metod periferik nevropatiyaların reabilitasiyasında əsas yer tutur.
3) Əzələ gücləndirilməsi və funksional məşqlər
Zədələnmə nəticəsində zəifləyən əzələlərin mərhələli gücləndirilməsi:
İzometrik məşqlər
Proqressiv müqavimət məşqləri
Propriosepsiya və balans təlimləri
Gündəlik yaşam fəaliyyətlərinin bərpasına yönəlmiş funksional proqramlar
4) Manual terapiya və yumşaq toxuma texnikaları
Sinir boyunca gərginliyin azaldılması, fasiyanın elastikliyinin artırılması və qan dövranının yaxşılaşdırılması üçün tətbiq olunur.
5) Vitamin və metabolik dəstək
B qrup vitaminləri və antioksidantlar sinirin regenerasiyasına kömək edir. Metabolik pozuntular (məs., diabet) mütləq nəzarət altına alınmalıdır.
6) Ev proqramı və həyat tərzi dəstəyi
Xəstəyə uyğun tərtib edilmiş ev məşqləri müalicənin davamlılığını təmin edir. Yükün düzgün bölüşdürülməsi və ergonomik vərdişlər də vacibdir.
Periferik sinir zədələnmələri bəzən uzunmüddətli və çoxşaxəli müalicə tələb etsə də, doğru reabilitasiya planı ilə xəstələrin əksəriyyətində funksiyanın bərpası mümkündür. Mütəxəssis tərəfindən aparılan fərdi qiymətləndirmə, müasir fizioterapiya metodları və aktiv reabilitasiya yanaşması sinirin regenerasiya potensialını maksimum dərəcədə dəstəkləyir.
Nərminə Abbasova
MayoMed Medikal Fizioterapiya və Reabilitasiya Mərkəzinin baş həkimi, terapevt və ailə həkimi
Poliqon.info
