2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanda tikinti sektorunda əhəmiyyətli canlanma müşahidə olunub. Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı məlumatlara görə, bu dövrdə ümumi sahəsi 3 milyon 174.4 min kvadrat metr olan 24 478 yaşayış evi istifadəyə verilib. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə bu, 2.4 dəfə artım deməkdir. 2024-cü ilin yanvar-sentyabr dövründə yalnız 10 282 ev istifadəyə verilmişdi. Bu göstəricilər tikinti sektorunun ölkə iqtisadiyyatında oynadığı rolu, əhalinin mənzil sahibliyinə artan marağını və şəhərlərdə urbanizasiyanın sürətini açıq şəkildə nümayiş etdirir. Həmçinin, yeni tikilmiş mənzillərin sayı və ümumi sahəsi, ölkənin sosial və yaşayış infrastrukturuna sərf olunan investisiyaların artdığını göstərir.
Fərdi evlər üstünlük təşkil edir
Hesabat dövründə tikilmiş mənzillərin strukturu da diqqət çəkir. Statistikaya görə, bu müddətdə 17 685 fərdi yaşayış və bağ evi, 6 793 bina tipli mənzil istifadəyə verilib. Fərdi evlərin illik müqayisədə 2.4 dəfə artması göstərir ki, əhali özəl mülkiyyətə üstünlük verir və şəhərdən kənarda daha geniş, rahat yaşayış imkanları axtarır. Bina tipli mənzillərin 2.2 dəfə artması isə şəhərlərdə urbanizasiyanın davam etməsi ilə bağlıdır və şəhər mərkəzlərində yeni yaşayış komplekslərinə olan tələbin artdığını göstərir. Bu tendensiya, həmçinin şəhər həyatının dinamik inkişafına və əhalinin mənzil seçiminin müxtəlifliyinə işarə edir.
Tikilmiş mənzillərin 17 685 ədədi əhali tərəfindən, 6 724 ədədi qeyri-dövlət müəssisələri tərəfindən, yalnız 69 ədədi dövlət müəssisələri tərəfindən istifadəyə verilib. Bu məlumatlar göstərir ki, tikinti sektorunda əsas rol əhalinin təşəbbüsünə aiddir. Özəl sektor isə şəhərlərdə və strateji layihələrdə əlavə dəstək rolu oynayır, tikinti prosesini sürətləndirir və fərqli mənzil növlərinin təklifini artırır. Dövlət müəssisələrinin payı isə daha çox sosial obyektlərin və strateji infrastruktur layihələrinin inşasında nəzərə çarpır.
2024-cü ilin müqayisəsi: artım və azalma
2024-cü ildə Azərbaycanda ümumi sahəsi 2 milyon 361 min 591.9 kvadrat metr olan 20 149 mənzil tikilib istifadəyə verilmişdi. Bu, 2023-cü illə müqayisədə 2 537 ədəd və ya 11.2 faiz azalma deməkdir. 2024-cü ildə fərdi evlərin sayı illik müqayisədə 12.7 faiz artmış, bina tipli mənzillərin sayı isə 31faiz azalmışdı. Bu tendensiya göstərir ki, fərdi evlər əsasən regionlarda daha çox tikilib, şəhərlərdə isə bina tipli mənzillərə tələbat bəzi illərdə dəyişkən olub. Bu həm əhalinin yaşayış şəraitinə olan tələbatını, həm də tikinti bazarının dəyişən prioritetlərini əks etdirir.
Regionlarda iqtisadi aktivlik artır
Regionlarda fərdi evlərin tikilməsi yalnız mənzil ehtiyacını qarşılamaqla kifayətlənmir, həm də yerli iqtisadiyyata birbaşa dəstək verir. Hər yeni tikilmiş fərdi ev yerli tikinti şirkətlərini, ustaları və material tədarükçülərini aktivləşdirir. Bu isə bölgələrdə iqtisadi aktivliyi artırır, infrastrukturun inkişafına stimul yaradır və əhalinin şəhərə köçünü azaldır. Bölgələrdə fərdi ev tikintisi həm də əhalinin daha stabil və rahat yaşayış şəraitinə malik olmasına imkan verir, yerli icmaların sosial və iqtisadi həyatını canlandırır.
Tikinti sektoru yalnız mənzil sahəsində deyil, sosial infrastruktur obyektlərinin inşasında da aktivdir. Hesabat dövründə 12 552 yerlik 16 ümumi təhsil müəssisəsi istifadəyə verilib. Bu, yalnız təhsil imkanlarının genişləndirilməsi deyil, həm də bölgələrdə əhalinin sosial şəraitinin yaxşılaşdırılması baxımından əhəmiyyətlidir. Yeni məktəblərin tikilməsi regionlarda iş yerlərinin yaradılmasına, yerli infrastrukturun inkişafına və əhalinin dayanıqlı yaşayış şəraitinə töhfə verir. Həmçinin, təhsil obyektlərinin müasir standartlara cavab verməsi gələcək nəsillərin təhsil keyfiyyətini yüksəltməyə imkan yaradır.
Qarabağda quruculuq mənzil fonduna təsir edir
Mütəxəssislər isə hesab edirlər ki, Qarabağ regionunda aparılan bərpa və quruculuq işləri mənzil fondunun artmasına birbaşa təsir göstərir. Yeni yaşayış komplekslərinin, fərdi evlərin və sosial obyektlərin tikilməsi regionda əhali üçün yeni imkanlar yaradır. Bu layihələr yalnız əhalinin mənzil tələbatını qarşılamaqla kifayətlənmir, həm də iqtisadi fəallığı artırır, iş yerləri yaradır və regionlarda sosial-iqtisadi inkişafı stimullaşdırır. Qarabağda aparılan quruculuq işləri ümumilikdə ölkədə tikinti sektorunun ümumi həcminə əlavə stimul verir və mənzil fondunun zənginləşməsinə töhfə verir.
Mövzu ilə bağlı rieltor Nofəl Quliyev bildirib ki, son illər tikinti sektorundakı artım bir neçə amillərlə izah olunur: “Əhalinin mənzil sahibliyinə olan marağı, dövlət proqramlarının tətbiqi və özəl sektorda həyata keçirilən layihələr sektorda canlanmanı təmin edir. Fərdi evlərin artması regionlarda iqtisadi aktivliyi yüksəldir və yerli iş yerlərinin yaradılmasına stimul yaradır. Bina tipli mənzillərin artımı isə şəhərlərdə urbanizasiya prosesinin davam etdiyini göstərir. Qarabağda aparılan quruculuq işləri regionlarda mənzil fondunu zənginləşdirir, sosial infrastrukturun inkişafına töhfə verir və əhalinin şəhər və kənd bölgələrində mənzil seçim imkanlarını genişləndirir”.
O vurğulayıb ki, dövlət müəssisələri əsasən sosial obyektlərin və strateji layihələrin tikintisində iştirak edir: “Qeyri-dövlət müəssisələri isə şəhər mənzilləri və fərdi evlərin inşasında fəal rol oynayır. Bu əməkdaşlıq sektorda balanslı inkişafın təmin olunmasına imkan yaradır və eyni zamanda Qarabağda aparılan quruculuq işlərinin sürətlənməsini təmin edir”.
