Son günlər bir sıra ölkələrdə heyvanlar arasında yoluxucu xəstəliklərin yayılması beynəlxalq ticarətdə risklərin yenidən gündəmə gəlməsinə səbəb olub. Azərbaycan da bu prosesdən kənarda qalmayaraq, aşkar olunmuş epizootik risklər fonunda quş və heyvan mənşəli məhsulların idxalına müvəqqəti məhdudiyyətlər tətbiq edib. Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin məlumatına görə, qərar Ümumdünya Heyvan Sağlamlığı Təşkilatının rəsmi bildirişləri və beynəlxalq sanitariya prinsipləri əsasında qəbul olunub. Məqsəd ölkə ərazisinin təhlükəli yoluxucu xəstəliklərdən qorunması və daxili heyvandarlıq sektorunda biotəhlükəsizliyin saxlanılmasıdır.
Qlobal miqyasda son illər epizootik xəstəliklərin yayılma arealı genişlənir. Aueski, dabaq, Nyukasl, blutanq, xırdabuynuzlu heyvanların taun xəstəliyi və yüksək patogen quş qripi kimi xəstəliklər yalnız kənd təsərrüfatına deyil, bütövlükdə ərzaq təhlükəsizliyinə və ticarət axınlarına təsir göstərir. Fransada, Nigeriyada, Monqolustanda, Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığında, eləcə də İtaliyada qeydə alınan bu hallar beynəlxalq nəzarət mexanizmlərinin nə qədər vacib olduğunu bir daha ortaya qoyur. Belə vəziyyətlərdə ölkələrin idxal siyasətində çevik və preventiv qərarlar qəbul etməsi qlobal təcrübədə norma hesab olunur.
Azərbaycanın tətbiq etdiyi məhdudiyyətlər zonalaşma prinsipinə əsaslanır. Bu yanaşma yoluxmanın yalnız müəyyən regionlarla məhdudlaşdığı hallarda bütöv ölkə üzrə ticarətin dayandırılmasının qarşısını alır və eyni zamanda risklərin minimuma endirilməsinə imkan verir. ÜHST-nin “Quruda yaşayan heyvanların sağlamlıq Məcəlləsi”ndə də məhz bu mexanizm tövsiyə olunur. Bu, qərarın yalnız milli deyil, beynəlxalq standartlara uyğunluğunu da göstərir.
İqtisadi baxımdan bu cür məhdudiyyətlər qısamüddətli dövrdə idxal axınlarında müəyyən dəyişikliklər yarada bilər. Xüsusilə quş əti və heyvan mənşəli məhsullar üzrə alternativ tədarük mənbələrinin önə çıxması mümkündür. Lakin uzunmüddətli perspektivdə bu tədbirlər daxili bazarın sabitliyini və yerli istehsalçıların təhlükəsizliyini qoruyan mexanizm kimi çıxış edir. Qlobal təcrübə göstərir ki, vaxtında görülməyən profilaktik tədbirlər sonradan daha ciddi iqtisadi itkilərə, kütləvi heyvan tələfatına və ixrac imkanlarının itirilməsinə səbəb ola bilər.
Eyni zamanda, Dövlət Gömrük Komitəsinin prosesə cəlb olunması nəzarət zəncirinin tamlığını təmin edir. Bu, yalnız sənəd üzərində deyil, faktiki idxal mərhələsində də risklərin qarşısının alınmasına xidmət edir. Belə koordinasiya mexanizmi ərzaq təhlükəsizliyi sisteminin institusional baxımdan formalaşdığını göstərir.
