Qanunvericiliyə dəyişiklik nə vəd edir?
Azərbaycanda torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması sahəsində qanunvericiliyə dəqiqləşmələri nəzərdə tutan dəyişikliklər hazırlanıb. “Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanuna təklif olunan dəyişikliklər artıq Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin keçirilmiş iclasında müzakirəyə çıxarılıb.
Qanun layihəsinə verilən izahatdan aydın olur ki, sənəd Konstitusiya Məhkəməsinin “Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanunun 15-ci maddəsinin şərh edilməsinə dair" 28 mart 2017-ci il tarixli qərarından, eyniadlı 10 dekabr 2024-cü il tarixli qərardadından irəli gələrək hazırlanlb. Bu sənədlərdə göstərilir ki, torpaq sahəsi üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün təqdim edilən sənədlərdə torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi kateqoriyaya uyğun gəlmədikdə, həmin torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatından imtina edilə bilər. Eyni zamanda bu mövqe əsas götürülməklə daşınmaz əmlakın dövlət qeydiyyatından imtina edilməsinin qanunvericilik qaydasında tənzimlənməsi tövsiyə edilib. Qərarda həmçinin deyilir ki, Konstitusiyanın 25-ci maddəsinin, habelə “İnzibati icraat haqqında” qanunun 12-ci maddəsinin tələblərinə müvafiq olaraq, inzibati orqanın müxtəlif şəxslərə münasibətdə analoji xüsusiyyətlərə malik işlər üzrə fərqli qərarlar qəbul etməsi yolverilməzdir. “Konstitusiya Məhkəməsi haqqında” qanuna əsasən qurumun qərarları ölkə ərazisində məcburi qüvvəyə malikdir və qüvvəyə mindikdən sonra şərtsiz icra olunmalıdır.
Bildirilir ki, praktikada hüquqların dövlət qeydiyyatına alınması üçün təqdim edilən sənədlərdə göstərilən torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə dövlət torpaq kadastrında saxlanılan məlumatlar (müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi kateqoriya) arasında uyğunsuzluq hallarına rast gəlinir. Bu məsələ ilə bağlı qanunvericilikdə dəqiq tənzimləmə olmadığından qeydiyyat orqanlarının hüquqların qeydiyyatından imtina barədə qərarlarından məhkəmələrə müraciət edilirdi. Bu isə çoxsaylı məhkəmə mübahisələrinin yaranmasına və eyni zamanda fərli məhkəmə qərarlarının qəbuluna səbəb olurdu. Məsələnin aktuallığını nəzərə alaraq və vahid məhkəmə təcrübəsinin formalaşdırılması məqsədilə Konstitusiya Məhkəməsi yuxarıda qeyd olunan hüquqi mövqeləri müəyyən etsə də, bu sahədə yaranan məsələlərin qanunvericilik qaydasında tənzimlənməsinə zərurət formalaşıb. Qeyd olunanları nəzərə alaraq, müvafiq qanun layihəsi təqdim olunub.
Qanun layihəsimə əsasən qeydiyyat üçün təqdim olunan sənəddəki torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə kadastr məlumatı arasında uyğunsuzluq aşkar edildikdə qeydiyyat orqanının vəzifəli şəxsləri tərəfindən 15 iş günü müddətində yerquruluşu sənədlərinin təhlili yolu ilə araşdırma aparılacaq. Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür araşdırmanın aparılmasının qanunvericilikdə təsbit olunmaması səbəbindən məsələ tam araşdırılmır, bəzən qeyri-müəyyən qalırdı. Eyni zamanda belə araşdırmanın aparılması qeydiyyat orqanının mülahizəsindən asılı olurdu. Aparılan araşdırmanın nəticəsinə əsasən aşağıdakı tədbirlər görüləcək:
- təqdim edilən sənədlərdə göstərilən məlumatların doğruluğu təsdiq edildikdə, əmlak üzərində hüquqlar dövlət qeydiyyatına alınır və dövlət torpaq kadastrında müvafiq düzəlişlər edilir;
- təqdim edilən sənədlərdə göstərilən məlumatların yanlış olduğu təsdiq edildikdə isə hüquqların dövlət qeydiyyatına alınmasından imtina edilə bilər.
Beləliklə, qanun layihəsi qeydiyyat üçün təqdim olunan sənəddəki torpağın kateqoriyası (məqsədli təyinatı) ilə kadastr məlumatı arasında uyğunsuzluq aşkar edildikdə müvafiq araşdırmanın aparılmasının, araşdırma nəticəsində uyğunsuzluq təsdiq edildikdə isə torpaq üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatından imtina edilə bilməsinin hüquqi əsaslarını təsbit edir.
Qeyd edək ki, torpaqların kadastr məlumatı ilə özəlləşdirmə üçün təqdim olunan sənədlərdəki məlumatı arasındakı fərq uzun illərdir həm fiziki şəxslərə, həm də sahibkarlara ciddi problemlər yaradırdı. Qanunverici bazadakı boşluqlar xüsusilə də Bakı və ətraf qəsəbələrdə yerləşən torpaqlarla bağlı qeydiyyat orqanı nümayəndələrinin bu məsələdən sui-istifadə etməsinə, bir çox hallarda isə qanunsuz tələblərin meydana çıxmasına səbəb olurdu. Məhz bu tələblərə görə əksər hallarda torpaq sahələrinin sahibləri məhkəmələrə üz tuturdular.
Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı, ardınca “Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” qanuna ediləcək dəyişiklik problemin vətəndaşların xeyrinə həllində mühüm rol oynaya bilər.
Bu dəyişiklik həmçinin özəlləşdirilmiş bir sıra bina və qurğuların altında yerləşən torpaq sahələrinin özəlləşdirilməsi sahəsində problemlərin həllində mühüm rol oynaya bilər. Məlumdur ki, Azərbaycanda həyata keçirilən özəlləşdirmə prosesi çərçivəsində çoxsaylı müəssisələrin bina və qurğuları özəlləşdirilib. Lakin həmin bina və qurğuların altındakı torpaqların təyinatı torpaq kadastrında fərqli, əsasən kənd təsərrüfatı təyinatlı qeyd edildiyinə görə sahibkarlar həmin sahələri özəlləşdirə bilmirlər. Qanunvericiliyə olunan dəyişiklik bu sahədə problemlərin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gətirib çıxara bilər.
Yazını hazırladı: Dünya SAKİT
