"Bu səyahət bizi sadəcə başqa planetə aparmayacaq, həm də öz daxili sərhədlərimizi kəşf etməyə vadar edəcək..."
İnsanın Marsa səyahəti artıq elmi fantastika deyil, bu, qarşıdakı onilliklərdə gerçəkləşməsi planlaşdırılan real missiyadır. Lakin bu cəsarətli addım təkcə texnologiyanın deyil, həm də insan ruhunun və psixologiyasının nə qədər dözümlü olduğunu ortaya qoyacaq.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "science.mail.ru" nəşri yazıb.
NASA-nın "Artemis" proqramı çərçivəsində əvvəlcə Ayda daimi baza qurulacaq, daha sonra əldə olunan təcrübə və texnologiyalar Marsa səfərdə istifadə ediləcək. Amma məsələ təkcə texniki çətinliklər deyil. Marsa səyahət - bu, həm də tənhalıq, emosional gərginlik, komanda içində münaqişələr və yerə olan nostalji hissi ilə dolu bir yolculuqdur.
Səssiz uçuş: 2 illik təcrid
Mars missiyası ümumilikdə iki ildən çox davam edə bilər. Bu zaman ərzində astronavtlar dar, qapalı bir məkanda bir neçə nəfərlə birlikdə yaşamalı, işləməli və saysız-hesabsız çətinliklərlə üzləşməli olacaqlar. Tənhalıq, emosional tükənmə və gündəlik monotonluq - bu, səyahətin qaçılmaz hissələridir.
Yerə çata bilməyən səslər
Marsla Yer arasında siqnalın ötürülməsi bir tərəfə 12-13 dəqiqə, ümumilikdə isə 25 dəqiqə çəkəcək. Bu, o deməkdir ki, astronavtlar Yer ilə "canlı" ünsiyyətdən məhrum olacaqlar. Təcili hallarda kömək çağırmaq mümkün olmayacaq. Bu səbəbdən missiya üzvləri daha çox öz intuisiyalarına və komanda daxilindəki qərarvermə qabiliyyətlərinə güvənməli olacaqlar. Bu problemin azaldılması üçün NASA müxtəlif üsullar üzərində işləyir, bunlar əvvəlcədən cavablandırılan mesaj formatları, avtomatlaşdırılmış məsləhət sistemləri və astronavtları psixoloji olaraq avtonomluğa hazırlayan simulyasiyalardır.
Avtonomiya və liderlik: Komandaya güvən
Mars uçuşları zamanı komanda Yerə arxalana bilməyəcək. Onlar tam avtonom şəkildə qərar verməli və öz tapşırıqlarını planlaşdırmalıdır. Bu isə liderlik keyfiyyətlərini və qarşılıqlı anlaşmanı daha da ön plana çıxarır. Simulyasiyalar göstərir ki, dəstəkləyici və demokratik liderlik tərzi ilə idarə olunan komandalar daha uğurlu olur. Komandada psixoloji balansın qorunması, müntəzəm fikir mübadiləsi və problemlərin açıq müzakirəsi uğurlu missiyanın açarlarıdır.
Qapalı məkan və insan amilləri
İki il ərzində kiçik bir məkanda daim eyni insanlarla yaşamaq - bu, psixoloji cəhətdən çox çətin bir sınaqdır. Münaqişələr, anlaşılmazlıqlar, emosional partlayışlar qaçınılmaz ola bilər. Araşdırmalar göstərir ki, astronavtlar tez-tez narazılıq hisslərini Yerə, yəni idarəetmə mərkəzinə yönəldir - gecikmiş cavablar, dəstəyin yetərsizliyi və ya uyğun olmayan tapşırıqlar psixoloji gərginliyi artırır. Bu səbəbdən komandada psixoloq funksiyasını yerinə yetirəcək və münaqişələrin qarşısını alan şəxslərin olması mühüm rol oynayacaq.
Ev həsrəti və Yerə olan bağlılıq
Kosmosda ən böyük psixoloji yük evdən və yaxınlardan uzaqlıqdır. Kosmonavtlar ailə üzvlərindən gələn xəbərlərə qarşı həssas olur, sevdiklərinin başına bir iş gəldikdə özlərini tam gücsüz hiss edir. Marsa səyahət zamanı Yer artıq pəncərədən görünməyəcək qədər uzaq olacaq. Bunun psixoloji təsiri böyük ola bilər. Tədqiqatçılar bu hissi yüngülləşdirmək üçün gəmini teleskoplarla və virtual reallıq texnologiyaları ilə təchiz etməyi planlaşdırır - astronavtlar Yerin görüntülərini izləyə, ailə şəkillərini virtual formada görə biləcəklər. Lakin bu metodların həm də əks təsiri ola bilər, daha da kədər və depressiya yarada bilər.
"Mars500" və "Artemis": Sınaqlar gerçək uçuşa hazırlayır
Mars uçuşunun simulyasiyası üçün həyata keçirilmiş "Mars500" layihəsi (Rusiya və digər ölkələrin birgə proqramı) çərçivəsində altı nəfərlik qrup 520 gün boyunca təcrid olunmuş məkanda yaşayıb, Marsa səyahət şərtləri süni şəkildə yaradılıb. Gecikmiş rabitə, avtonomiya və psixoloji yüklər bu eksperimentdə geniş şəkildə öyrənilib. NASA-nın planlaşdırdığı "Gateway" orbital stansiyası isə bu missiyanın real mərhələlərini daha da dərindən simulyasiya edəcək: burada astronavtlar yarım il yaşayaraq həm texniki, həm də psixoloji baxımdan Marsa hazırlıq keçəcək.
Uğur yalnız raketlə ölçülmür
Mars missiyası bəşəriyyətin ən uzaq və ən çətin yoludur. Amma bu yolun uğuru yalnız texnologiyada deyil, insanda, onun düşüncəsində, psixoloji davamlılığında və komanda ruhunda gizlənir. Bu səyahət bizi sadəcə başqa planetə aparmayacaq, həm də öz daxili sərhədlərimizi kəşf etməyə vadar edəcək.
