Avropa İttifaqı (Aİ) Rusiyaya qarşı sanksiyalarının əhatə dairəsini daha da genişləndirib. İyulun 18-də qəbul edilən 18-ci sanksiyalar paketi enerji sektorunu, bank sistemini və üçüncü ölkələrdən keçən ticarət yollarını hədəfləyir. Bu tədbir Slovakiya vetosunu ləğv etdikdən sonra həyata keçirilib. Brüssel vurğulayır ki, bu yeni paket həm Rusiya iqtisadiyyatına birbaşa zərbə vurmaq, həm də əvvəlki sanksiyalardan yan keçməyi çətinləşdirmək məqsədi daşıyır. Ekspertlərin fikrincə, təkcə Rusiya deyil, Rusiya ilə enerji ticarətini davam etdirən bəzi ölkələr, o cümlədən Türkiyə də təsir edə bilər.
Hafta.az-ın yazdığına görə, yeni sanksiyalar paketinin əsas addımlarından biri Rusiya neftinin qiymət tavanının aşağı salınmasıdır. 2025-ci il sentyabrın 3-dən qüvvəyə minən bu yeni limit 47,6 dollar/barel səviyyəsində müəyyən edilib. Tavan qiyməti hər altı aydan bir Urals markalı Rusiya neftinin bazar qiyməti əsasında nəzərdən keçiriləcək və bazar orta qiymətindən 15 faiz aşağı müəyyən ediləcək. Bazar qiyməti ilə tavan qiyməti arasındakı fərq 5 faizdən az olarsa, heç bir yeniləmə aparılmayacaq. Bundan əlavə, əvvəlki razılaşmalara 90 günlük keçid dövrü tətbiq ediləcək. Bununla belə, bu tədbirin təsirinin məhdud olacağı gözlənilir, çünki əsasən qeyri-Avropa şirkətləri tərəfindən idarə olunan “kölgə donanması” Rusiyanın neft ixracında üstünlük təşkil etməkdə davam edir.
Rusiyadan birbaşa idxalı qadağan edilən xam neftin üçüncü ölkələrdə emal olunaraq daha sonra Avropaya idxalının qarşısını almaq üçün Aİ də yeni addım atıb. 21 yanvar 2026-cı il tarixindən etibarən Rusiya xam neftindən hasil edilən mazutun üçüncü ölkələr vasitəsilə Aİ-yə daxil olması tamamilə qadağan ediləcək. Bu, xüsusilə Hindistan və Türkiyə kimi ölkələr üçün aktualdır. Hindistan Rusiyadan aldığı nefti emal edib Avropaya təkrar ixrac etdikdə, indi bu məhsullar üçün mənşə sertifikatı tələb olunacaq. Avropa Komissiyası idxal olunan məhsulların mənbəyini müəyyən etmək üçün yeni üsullar və sənədlər nəzərdə tutur, lakin ekspertlər bu prosesin texniki çətinliklərini qeyd edirlər.
Təbii qaz cəbhəsində də mühüm addım atılıb. Aİ "Şimal axını 1" və "Şimal axını 2" boru kəmərləri ilə bağlı bütün əməliyyatları qadağan edib. Bu qadağa boru kəmərlərinin yenidən işə salınmasının qarşısını almaq məqsədi daşıyır. İndi boru kəmərlərindən hər hansı qazın tikintisi, istismarı, texniki xidməti və alınması tamamilə qadağandır. 2022-ci ilin sentyabrında baş vermiş qəzadan sonra “Şimal axını” boru kəmərlərinin əksəriyyəti yararsız hala salınıb. Qərb mediası son aylarda bu kəmərlərin yenidən işə salınması üçün pərdəarxası danışıqların aparıldığını iddia edib.
Aİ həmçinin Rusiya neftini daşıdığı iddia edilən daha 105 gəmini qara siyahıya salıb. Bununla da, sanksiya tətbiq edilən gəmilərin sayı 444-ə çatıb. Bu gəmilərin Avropa limanlarında yanması qadağandır və Avropa şirkətləri onlara maliyyə, sığorta, texniki xidmət, yükləmə-boşaltma kimi heç bir xidmət göstərə bilməyəcək. Bununla belə, üç Yaponiya LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) tankeri bu siyahıdan çıxarılıb. Bildirilir ki, bu gəmilər Rusiyanın Yamal LNG və Arctic LNG-2 layihələrinə xidmət göstərməyəcəyinə söz verib.
Hələlik ən əhatəli tədbir bank sektorunda həyata keçirilib. 9 avqust 2025-ci il tarixinə 22 yeni Rusiya bankı SWIFT sistemindən çıxarılaraq Aİ sanksiyalarına məruz qalıb. Avropada bu banklarla bütün maliyyə əməliyyatları qadağan olunacaq.
Bildirilib ki, bu banklardan bəziləri mövcud sanksiyalardan yan keçmək üçün Avropanın maliyyə infrastrukturundan istifadə etməyə cəhd ediblər. Bundan əlavə, Aİ ilk dəfə olaraq iki Çin bankını da sanksiyalara cəlb edib: Heihe Rural Commercial Bank və Heilongjiang Suifenhe Rural Commercial Bank sanksiyaya məruz qalıb. Bu banklar Rusiya sərhədinə yaxın bölgələrdə fəaliyyət göstərdikləri və dolayısı ilə sanksiyalardan yayındıqları üçün bu qərara daxil edilib.
Sanksiyaların digər hədəfi proqram təminatı və texnologiya ixracıdır. Rusiyaya yeni ixrac qadağaları bank proqramlarından tutmuş bankomat sistemlərinə qədər müxtəlifdir. Sanksiya siyahısına sənaye məhsulları, dəqiq ölçü cihazları, kimyəvi xammallar və rəqəmsal sayğaclar da əlavə edilib. Aİ-yə görə, bu yeni qadağalar illik 2,1 milyard avro dəyərində Avropa ixracına təsir edəcək.
Nəhayət, Aİ rusiyalı iş adamları tərəfindən qaldırılan investisiya arbitraj işlərinə baxılması üçün tədbirlər hazırlayıb. Yeni tənzimləmə Aİ ölkələrinə bu cür tələbləri “ictimai qaydaya zidd” hesab edərək rədd etməyə imkan verir. Bu, Rusiya investorlarının Aİ ölkələrindən təzminat tələb etməklə Avropadakı aktivlərini ələ keçirməyə cəhd etmələrinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır.
