Yeni bir araşdırma göstərir ki, yapışmayan qablar, qida qabları və suya davamlı geyim kimi gündəlik məhsullarda olan ümumi "daimi kimyəvi maddələr" 2-ci tip diabet riskini artıra bilər.
Hafta.az-ın yazdığına görə, bu tədqiqat insan metabolizmini pozmaqda plastiklə əlaqəli "daimi kimyəvi maddələrin" (həmçinin per- və polifluoroalkil maddələri və ya PFA kimi tanınır) rolunu nümayiş etdirən artan tədqiqatlar toplusunu əlavə edir.
Nyu Yorkdakı tədqiqatçılar 360 nəfərin sağlamlıq qeydlərini və qan nümunələrini təhlil edərək, bu yaxınlarda 2-ci tip diabet diaqnozu qoyulanları bu xəstəliyi olmayanlarla müqayisə ediblər. Onlar qanında daha yüksək PFA səviyyəsi olanların diabet inkişaf etdirmə ehtimalının 31 faiz daha çox olduğunu müəyyən ediblər.
PFA-lar 1940-cı illərdən bəri ləkəyə davamlı mebel, yağ keçirməyən qida qablaşdırması, kosmetika və yanğınsöndürmə köpüyündə istifadə edilən minlərlə süni kimyəvi maddələr sinfidir. Ətraf mühitdə və qan dövranında davamlılığı ilə tanınan bu kimyəvi maddələrə “daimi kimyəvi maddələr” deyilir. Tədqiqat zamanı məlum olub ki, bu kimyəvi maddələr amin turşusu biosintezi və dərman mübadiləsi kimi orqanizmin qan şəkərinin tənzimlənməsi üçün kritik proseslərə müdaxilə edir.
"PFA'lar istiliyə, yağa, suya və ləkələrə davamlı olan sintetik kimyəvi maddələrdir və saysız-hesabsız gündəlik istehlak məhsullarında rast gəlinir" deyib tədqiqatın aparıcı müəllifi, dosent Dr. Vişal Midya.
Asanlıqla parçalanmadıqları üçün PFA-lar ətraf mühitdə və insan orqanizmində toplanır.
Tədqiqatçılar bildiriblər ki, onların tapıntıları 2-ci tip diabetin qarşısını almağa çalışarkən təkcə genetika və ya həyat tərzinin deyil, ətraf mühitə məruz qalmanın da nəzərə alınmasının vacibliyini nümayiş etdirir.
"Artan tədqiqatlar göstərir ki, PFA-lar piylənmə, qaraciyər xəstəlikləri və diabet də daxil olmaqla bir çox xroniki xəstəliklər üçün risk faktorudur" deyib dosent Dr. Damaskini Valvi.
PFA-ların xərçəng, reproduktiv zədə və immun supressiya da daxil olmaqla müxtəlif sağlamlıq problemləri ilə əlaqəli olduğu bilinir. Bu maddələr o qədər geniş yayılıb ki, ABŞ hökumətinin uzun müddətli araşdırması amerikalıların 98 faizinin qanında müəyyən səviyyədə PFA olduğunu müəyyən edib.
Əvvəlki tədqiqatlar, o cümlədən Harvard Universitetinin alimləri PFA-ları diabet riski ilə əlaqələndirsə də, Mount Sinai tədqiqatçıları deyirlər ki, onların araşdırmaları bu kimyəvi maddələrin müxtəlif şəhər əhalisinin metabolik yollarını necə poza biləcəyini araşdıran ilk tədqiqatlardan biridir.
Bu tapıntılar PFA-lara məhdudiyyətlərin BMT-nin plastik müqaviləsinə daxil edilib-edilməməsi ilə bağlı qlobal müzakirələr fonunda ortaya çıxıb. Avropa Birliyinin bir çox üzvləri də daxil olmaqla, artan sayda ölkələr istehlak məhsullarında PFA-lara öz məhdudiyyətlərini elan edir və tətbiq edirlər.
