Nvidia hökumətləri "suveren" süni zəkanın maliyyələşdirilməsinə inandıra bilərmi?

2023-cü ilin sonlarında Nvidia-nın rəhbəri Jensen Huang yeni bir ideya irəli sürdü. O dedi ki, hər bir ölkənin öz süni intellekt (AI) sistemi olmalıdır, milli dəyərlərə uyğun, yerli infrastrukturla qurulmuş və daxili məlumat bazasında təlim keçmiş. Çip nəhənginin rəhbəri bu sistemləri məlumat toplayan və zəka istehsal edən "süni intellekt fabrikləri" kimi təsvir edərək, siyasətçilərin istehsal sevgisini hədəf alır. O, bunları "suveren süni intellekt" adlandırdı. Siyasətçilər bu ideyaya yaxınlaşır. Bu ilin əvvəlində Avropa Komissiyası beş "süni intellekt giga zavodu" yaratmaq üçün 20 milyard avroluq bir fond planını açıqladı. Yalnız son iki ay ərzində Fransa, Almaniya, Səudiyyə Ərəbistanı, Cənubi Koreya və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) hökumətləri yerli süni intellekt infrastrukturu yaratmaq üçün razılaşmalarla məşğul olmuşlar. Nvidia-ya görə, ən azı 20 ölkə suveren süni intellekt ideyasını izləyir. Cənab Huangın bu qədər həvəslənməsinin səbəbi aydındır. Yaxın zamanda dəyəri 4 trilyon dolları aşan ilk şirkət olan Nvidia üçün hökumətlər yeni biznes üçün potensial qazanc mənbəyidir. Jefferies, bir investisiya bankı, suveren təşəbbüslərin "gələn illər ərzində" çip istehsalçısı üçün 200 milyard dollar təkrar gəlir yaradacağını təxmin edir; Nvidia özü xərclərin eyni dərəcədə qeyri-müəyyən bir dövrdə 1 trilyon dollara çata biləcəyini düşünür. Suveren süni intellekt, həmçinin, Cənab Huang üçün arzu olunan bir sığorta rolunu oynaya bilər. Ən böyük müştəriləri—Amazon, Alphabet, Meta və Microsoft—öz çiplərini hazırlayır ki, bu da zamanla Nvidia-dan asılılığını azalda bilər. Səudiyyə Ərəbistanı gələn beş il ərzində "bir neçə yüz min" Nvidia-nın yüksək səviyyəli prosessorlarını almağı planlaşdırır. BƏƏ, bəlkə də ən iddialı planlarla, illik yarım milyon idxal etməyi nəzərdə tutur. Amma suveren süni intellekt vergi ödəyiciləri üçün yaxşı dəyərdimi? Artan həvəsə baxmayaraq, bu konsepsiya hələ də qeyri-müəyyəndir. Suveren süni intellekt ölkələrə milli modellər inkişaf etdirməkdə, həssas məlumatları qorumaqda və texnologiyaya çıxışı genişləndirməkdə kömək edə bilər. Amma ABŞ-dan asılılığı azaldacaq və bir çox hallarda böyük miqdarda pul israfı təhlükəsi daşıyan çox az iş görəcək. Hökumətlər suveren süni intellektə yanaşmalarında müxtəliflik göstərir. Fransanın yanaşması, Bpifrance, hökumət bankı, MGX, Əmirlik dövlətinin investoru və Nvidia ilə əməkdaşlıq edən bir yerli model-yaradıcı olan Mistral üzərində mərkəzləşir ki, Avropanın ən böyük süni intellekt məlumat kampusu kimi təsvir olunmuşdur. Körfəz hökumətləri daha birbaşa nəzarət götürmüşdür. May ayında Səudiyyə Ərəbistanı Humain-i, krallıqda süni intellekt infrastrukturunu qurmağa məsul olan bir firma, işə saldı. BƏƏ-də bu rol, suveren sərvət fondu olan Mubadala tərəfindən qismən idarə olunan G42 adlı bir süni intellekt firmasına düşüb. Hökumətlər bu layihələri müxtəlif əsaslarla əsaslandırır. Bir neçə böyük xərcləyici ABŞ-a çatmaq istəyir: Avropa Komissiyası Avropanı "süni intellekt inkişafının ön sırasına" keçirməyi ümid edir. Digərləri, məsələn, Hindistan, narahatdırlar ki, xarici məlumatlarla təlim keçmiş süni intellekt modelləri yerli dilləri və dəyərləri əhatə etməyəcək, süni intellekt sistemlərinin hər şeyi, təhsildən ictimai xidmətlərə qədər formalaşdırmağa başladığı bir dövrdə artan bir narahatlıqdır. Bəzi yerli məlumatlara nəzarət də əsas hesab olunur. Səhiyyə kimi sahələrdə məmurlar, xəstələrin məlumatlarının xarici modellərə axmasından narahatdırlar. Bəziləri iddia edir ki, yerli hazırlanmış bir sistem belə məlumatları qorumağı asanlaşdırır, eyni zamanda AI üçün istifadə olunmasına imkan verir. Hökumətlərin qarşılaşdığı son bir narahatlıq AI-yə çıxışı genişləndirməkdir. Danimarkanın milli AI superkompüteri Gefion-u işlədən DCAI-nin icraçı direktoru Nadia Carlsten deyir ki, kiçik şirkətlər və tədqiqat institutları "həmişə sıranın arxasındadır". O, yerli bir təklifin belə istifadəçilər üçün daha ucuz və daha etibarlı çıxışı təmin etməyə kömək etdiyini iddia edir. 2024-cü ildə istifadəyə verilmiş Gefion, dərman kəşfi və hava proqnozlaşması kimi tətbiqlər üçün istifadə olunur. Yenə də bu layihələr özünü təmin etməyə yaxın bir şey təklif etməyəcək. AI sistemləri üçün ən vacib tələb öncül prosessorlardır. Nvidia bu bazara hakimdir, ticari olaraq mövcud olan bütün süni intellekt çiplərinin təxminən 90%-ni təşkil edir ki, bu da onun demək olar ki, bütün suveren süni intellekt təşəbbüslərində mərkəzi rol oynamasının səbəbidir. Onun yeganə ciddi rəqibi, AMD, həm də amerikalıdır. Bu çipləri saxlayan serverlər əsasən daha iki Amerika firması olan Dell və Supermicro tərəfindən istehsal olunur. Ələlldə çin, özünü təmin edən bir süni intellekt yığımı qurmağa yaxın olsa da, hələ də Amerikanın en son çiplərinə alternativ inkişaf etdirməyib. Suveren süni intellekt layihələri hökumətlərə məlumatın təhlükəsizliyini təmin etmə və texnologiyaya çıxışı genişləndirmək kimi məqsədlərə çatmağa kömək edə bilər. Lakin Amerika bulud nəhəngləri bunu daha effektiv şəkildə edə bilərdi—xüsusən onların ölçeği Nvidia kimi tədarükçülərlə razılaşma gücü verir (baxmayaraq ki, çip istehsalçısı bu fikri inkar edir). Amazon və Microsoft artıq məlumat üzərində artan nəzarətləri və yerli infrastruktura sərf edilməklə suveren buludlar təklif edirlər. Milli AI modelləri sadəcə onların üzərində qurula bilərdi. Bir hec fond olan Interconnected Capital-dan Kevin Xu xəbərdarlıq edir ki, bir çox suveren süni intellekt layihələri "fabrikdən daha çox bir saray kimi" bir şey yaratmaq riskini daşıyır. Bu, vergi ödəyicilərinin pulu üçün pis bir istifadə olardı—amma bu, Nvidia üçün tam uyğun ola bilər.