Sabirabad rayonunda 64 yaşlı kişinin azyaşlı uşağa qarşı seksual xarakterli zorakılıq törətməsi cəmiyyətdə ciddi rezonansa səbəb olub. Hadisə ictimaiyyət tərəfindən geniş müzakirə olunub və hüquq-mühafizə orqanları həmin şəxs barəsində müvafiq tədbirlər görüb.
Lakin bu dəhşətli hadisənin narahatedici tərəfi sosial şəbəkələrdə bəzi istifadəçilərin sərgilədiyi reaksiyalar olub. Onlar hadisədə azyaşlını günahlandırıb, hətta uşağın həmin şəxsi təhrik etdiyini və bu sahədə “peşəkar” olduğunu iddia ediblər. Belə cəfəng və təhlükəli fikirlər cəmiyyətin mənəvi sağlamlığı üçün ciddi risk yaradır.
Belə düşüncə sahibləri ilə necə mübarizə aparmaq olar? Pedofillik meyilləri olan şəxsləri cəmiyyətdə necə tanıya bilərik? Uşaqları onlardan necə qoruyaq? Maarifləndirmə hansı yaşdan və necə başlamalıdır?
Mövzu ilə bağlı Publika.az-a açıqlama verən klinik psixoloq, psixoterapevt Rövşən Nəcəfov pedofiliyanın təkcə psixoloji deyil, həm də cəmiyyət üçün ciddi problem olduğunu bildirdi:
“Pedofiliya uşaqlara qarşı cinsi istək hiss edən insanlarda rast gəlinən psixi pozuntudur. Təkcə bu istəklərin olması deyil, uşağa zərər verəcək şəkildə davranmaq da bu xəstəliyin təhlükəli olduğunu göstərir. Belə insanlar uşaqlar üçün ciddi risk yaradır və cəmiyyətin müdaxiləsi vacibdir. Pedofillik meyilli şəxslər adətən azyaşlılarla daha çox vaxt keçirməyə üstünlük verirlər. Onlar uşaqlara davamlı şəkildə hədiyyələr verir, xüsusi diqqət və qayğı göstərərək yaxınlıq qurmağa çalışırlar. Ailələrlə münasibət quraraq etibar qazanar və uşaqla tək qalmaq üçün fürsət axtarırlar. Bəzən uşağın şəxsi sərhədlərini pozaraq ona toxunur, qucaqlayır və bunu dostcasına göstərməyə çalışırlar. Bu şəxslər ailənin böyük üzvləri ilə yaxınlıq quraraq özlərini köməkçi, etibarlı insan kimi təqdim edirlər. Onların məqsədi həm uşaqla, həm də ailə ilə emosional bağ qurmaq, nəzarətsiz şərait yaratmaqdır. Psixoloji baxımdan isə bu şəxslərdə empatiya hissi zəif olur. Onlar tez-tez manipulyativ davranır, diqqəti özlərinə yönəltməyi sevirlər və narsistik meyillər nümayiş etdirirlər. Bəzi hallarda uşaqlıqda yaşadıqları travmaları təkrarlamaq istəyi müşahidə oluna bilər. Həmçinin cinsi sərhədləri anlamamaq, münasibətlərdə nəzakət və məsafə hissini itirmək də onların davranışlarında özünü göstərir”.
R.Nəcəfovun sözlərinə görə, cəmiyyətin az danışdığı, lakin ən təhlükəli məqam ondan ibarətdir ki, pedofil zorakılığı həmişə yad insanlar tərəfindən törədilmir:
“Bəzən uşaq üçün təhlükə elə ailənin içindən gəlir. Ata, əmi, dayı, baba və ya böyük qardaş kimi etibar edilən şəxslər belə hallarda zorakılıq törədənə çevrilə bilər. Belə bir vəziyyətdə uşaq həm fiziki, həm də emosional baxımdan çıxılmaz bir duruma düşür. Bir tərəfdə ona zərər verən, digər tərəfdə isə onu qorumağa borclu olan eyni insan dayanır. Bu, uşağın düşüncəsində sevgi ilə təhlükə arasındakı sərhədləri bulanıqlaşdırır və daha dərin, mürəkkəb psixoloji travmaların yaranmasına səbəb olur. Ailədaxili zorakılıq halları çox zaman utanma, qorxma və ailə adının ləkələnməsindən çəkinmə səbəbi ilə gizli qalır. Cəmiyyət və hüquq-mühafizə orqanları bu həssas məsələdə səssiz qalmamalı, uşağın təhlükəsizliyini hər cür qohumluq münasibətindən üstün tutmalıdır. Belə hallara qarşı susmaq, zorakılığa dolayısı ilə ortaq olmaq deməkdir”.
Bu hallar fərdi pozuntularla yanaşı, cəmiyyətin məsuliyyətsizliyini ortaya qoyur
Sosial şəbəkələrdə pedofiliya qurbanı olmuş uşaqların davranışlarına görə günahlandırılması hallarına toxunan psixoloq bu yanaşmanı qəti şəkildə qəbul etmədiyini qeyd etdi:
“Bəzi sosial media istifadəçilərinin pedofiliyanın qurbanı olmuş uşağı günahlandıraraq təcavüzkara haqq qazandırmağa çalışması ciddi narahatlıq doğurur. Bu cür yanaşma psixologiyada “qurbanı günahlandırma” kimi tanınır və zorakılığın cəmiyyətdə normallaşmasına, cinayətkarın cəzasız qalmasına zəmin yaradır. Belə davranış təkcə etik baxımdan deyil, həm də psixoloji və hüquqi baxımdan təhlükəlidir. Bu reaksiyaların kökündə əsasən insan psixikasının travmatik hadisələr qarşısında tətbiq etdiyi müdafiə mexanizmləri dayanır. İnsanlar belə hallarla qarşılaşdıqda daxili narahatlığı azaltmaq üçün hadisənin ağırlığını inkar edir, ya da məsuliyyəti qurbanın üzərinə yönəldir. Bu, onları həm psixoloji yükdən azad edir, həm də özlərini və yaxınlarını belə risklərdən “uzaq” hiss etdirir. Ancaq bu yanaşma reallığı təhrif edir və zorakılığın qarşısını almaq əvəzinə onu pərdələyir”.
Psixoloq hesab edir ki, bu halların kökündə həm də cəmiyyətdə cinsəllik mövzusunda maariflənmənin olmaması, patriarxal düşüncənin yayılması və seksual zorakılığın tabu kimi qarşılanması dayanır:
