Prezident İlham Əliyev tərəfindən təsdiqlənən “Qaz təchizatı haqqında” yeni qanun Azərbaycanda qaz sektorunun fəaliyyət prinsiplərini və tarif tənzimlənməsini hüquqi çərçivəyə salır. Sənəd qazın nəqli, paylanması, saxlanması, satışı, idxalı və istehlakı ilə bağlı bütün subyektlər arasında münasibətlərin hansı əsaslarla qurulacağını müəyyən edir. Əsas yeniliklərdən biri qaz sektorunda 8 növ tarifin tətbiqi ilə bağlıdır. Buraya qazın topdansatış və pərakəndə satış qiymətləri, nəqli və paylanması üçün ödənişlər, saxlanma və şəbəkəyə qoşulma xidmətlərinin qiymətləri daxildir. Bu sistem mərhələli şəkildə qüvvəyə minəcək, bəzi müddəalar 2026-cı ildən tətbiq olunacaq, qazın paylanması tariflərinin tənzimlənməsi isə yalnız 2027-2028-ci illərdə həyata keçiriləcək.
Yeni qanunun qəbul edilməsi Azərbaycanın enerji sektorunda idarəetmə və şəffaflığın gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addım kimi qiymətləndirilə bilər. Çünki qaz iqtisadiyyatın həm istehsal, həm də istehlak baxımından strateji əhəmiyyətə malik sahəsidir. Tariflərin dəqiq müəyyənləşdirilməsi və hüquqi mexanizmlərlə tənzimlənməsi həm təchizatçı, həm də istehlakçı tərəfin maraqlarının balanslaşdırılmasına xidmət edir. Bu, xüsusən də sosial ədalət prinsipinin qorunması və əhalinin qaz təminatında sabitliyin saxlanması baxımından önəmlidir.
Qanunda nəzərdə tutulan 8 tarifli sistemin tətbiqi qaz bazarının daha çevik və şəffaf fəaliyyətinə imkan yaradacaq. Məsələn, saxlanma və nəqli xərclərinin ayrıca tarifləndirilməsi real bazar iqtisadiyyatına uyğun mexanizm formalaşdırır. Bu, eyni zamanda, istehsal və təchizat zəncirində məsuliyyət bölgüsünü də dəqiqləşdirir. Nəticədə, həm dövlət orqanları, həm də özəl sektor üçün daha proqnozlaşdırıla bilən iqtisadi mühit formalaşır.
Tənzimləyici qurumun 2028-ci ilə qədər bu prosesə nəzarət etməsi isə mərhələli keçidin idarə olunan şəkildə aparılmasını təmin edir. Bu yanaşma birdən-birə sərt dəyişikliklərin qarşısını alır və bazarın adaptasiya imkanlarını artırır. Dövlətin mərhələli tətbiq strategiyası həm iqtisadi sabitlik, həm də sosial maraqların qorunması baxımından rasional qərar hesab edilə bilər.
Qanunun uzunmüddətli təsirləri arasında qaz sektorunda investisiya mühitinin daha əlverişli hala gəlməsi də gözlənilir. Xarici və yerli şirkətlər üçün şəffaf tarif siyasəti investisiya risklərini azaldır və bazarın cəlbediciliyini artırır. Eyni zamanda, bu dəyişikliklər enerji təhlükəsizliyi konsepsiyasının gücləndirilməsinə xidmət edir, çünki qaz təchizatında etibarlılıq və davamlılıq milli iqtisadiyyat üçün strateji məsələdir.
