Ali təhsilin keyfiyyəti yalnız dərs prosesində verilən biliklərlə ölçülmür. Universitetdən məzun olan gənclərin əmək bazarına çıxışı, yəni işlə təmin olunma imkanları da bu sistemin gücünü göstərən əsas meyarlardan biridir. Müxtəlif ölkələrin təcrübəsinə baxdıqda, tələbələrin diplomdan sonra iş tapma faizi və bu prosesdə dövlətin, universitetlərin rolu bir-birindən xeyli fərqlənir.
AzEdu.az bu barədə araşdırma aparıb.
ABŞ
Amerika Birləşmiş Ştatlarında universitet məzunlarının işlə təminatı ixtisasa görə dəyişir. Texnologiya, mühəndislik və tibb sahələrində məzunların 6 ay ərzində iş tapma göstəricisi 80-90%-ə çatır. Humanitar ixtisaslarda isə bu rəqəm 50-60% arasında dəyişir. ABŞ-də “Career Services” mərkəzləri tələbələr üçün karyera dəstəyi göstərir, iş yarmarkaları və təcrübə proqramları təşkil olunur. Lakin rəqabət çox yüksək olduğundan məzunların bir hissəsi təhsildən sonra əlavə sertifikat proqramlarına yönəlir.
Almaniya
Almaniya Avropada məzunların ən yüksək işlə təminat göstəricilərinə malik ölkələrdən biridir. Burada tələbələrin əksəriyyəti təhsil aldığı dövrdə dual sistemlə işləyir - yəni həm oxuyur, həm də şirkətlərdə praktiki fəaliyyət göstərir. Bu model nəticəsində məzunların təxminən 90%-i 1 il ərzində ixtisasına uyğun iş tapır. Ən çox tələb olunan sahələr mühəndislik, İT və avtomobil sənayesidir. Dövlət və universitetlər şirkətlərlə sıx əməkdaşlıq etdiyi üçün tələbələr çox vaxt iş yerini hələ təhsil bitmədən müəyyənləşdirirlər.
Böyük Britaniya
Böyük Britaniyada məzunların işlə təminatı daha çox universitetin reytinqindən asılıdır. Məsələn, “Russell Group” universitetlərində oxuyanların 6 ay içində iş tapma göstəricisi 85%-ə yaxındır. Lakin bəzi regional universitetlərdə bu rəqəm 60%-ə qədər enir. Dövlət “Graduate Route” vizası ilə əcnəbi tələbələrə də 2 il ölkədə qalaraq iş axtarmaq imkanı verir. İqtisadiyyat və maliyyə ixtisaslarında məzunlar daha tez iş tapır, incəsənət və sosial elmlərdə isə rəqabət daha güclüdür.
Kanada
Kanadada tələbələrin işlə təminatı dövlətin iqtisadi siyasəti ilə sıx bağlıdır. Burada məzunların 80%-dən çoxu təhsil bitdikdən sonra 1 il ərzində iş tapır. Xüsusilə səhiyyə, İT və mühəndislik sahələrində kadr çatışmazlığı olduğundan məzunlar tez işlə təmin olunurlar. Xarici tələbələr üçün də “Post-Graduation Work Permit” proqramı mövcuddur ki, bu da onların ölkədə qalaraq iş tapmasına şərait yaradır. Universitetlərdə karyera mərkəzləri aktiv işləyir və tələbələrə işəqəbul müsahibələrinə hazırlıqda dəstək olur.
Finlandiya
Finlandiyada təhsil sistemi yüksək keyfiyyətli hesab olunsa da, məzunların işlə təminatı sahələr üzrə fərqli nəticələr göstərir. İT və dizayn sahələrində oxuyanlar tez iş tapır, amma humanitar ixtisaslarda vəziyyət bir qədər çətindir. Ümumilikdə məzunların 70-75%-i təhsil bitdikdən sonra 1 il ərzində işlə təmin olunur. Finlandiya əmək bazarı daha çox texnoloji startaplara və innovasiya yönümlü sahələrə üstünlük verdiyi üçün gənclərin yaradıcı təşəbbüsləri dəstəklənir.
Yaponiya
Yaponiyada tələbələrin işlə təminat sistemi özünəməxsusdur. Burada “shūshoku katsudō” adlı ənənəvi işə qəbul prosesi var. Universitetin son ilində tələbələr kütləvi şəkildə şirkətlərlə görüşlərə qatılır, xüsusi müsahibələrdən keçir və məzun olmadan əvvəl iş müqaviləsi bağlayır. Bu səbəbdən məzunların 95%-ə yaxını diplom alan kimi işlə təmin olunur. Şirkətlər uzunmüddətli işçi hazırlığına üstünlük verir, ona görə də işsizlik faizi olduqca aşağıdır.
Ümumilikdə, diplomdan sonra işlə təminat göstəriciləri ölkədən-ölkəyə, ixtisasdan-ixtisasa dəyişir. Almaniya və Yaponiya kimi ölkələrdə tələbələrin böyük əksəriyyəti qısa müddətdə iş tapır. ABŞ və Böyük Britaniyada isə rəqabət yüksək olsa da, prestiji daha yüksək universitetlərdə oxuyanların üstünlüyü nəzərə çarpır. Kanada və Finlandiya isə dövlət dəstəyi və iqtisadi prioritetlər sayəsində gənclərin əmək bazarına çıxışını asanlaşdırır.
