Serbiyalı nazir birbaşa televiziya yayımı zamanı insult keçirdi – bu görüntülər hər kəsin başına qəfildən bəla gələ biləcəyini bir daha xatırlatdı. Bir neçə saniyə ərzində insultu necə tanımaq olar və hansı sadə qaydalar faciədən qaçmağa kömək edəcək? Bu barədə mütəxəssislər “Rossiya 1” telekanalının efirində “Ən vacibi haqqında” sağlamlıq proqramında ətraflı danışıblar.
Bir insultun xəstəliyin başlanğıcı deyil, sonu olduğunu başa düşmək vacibdir. Bu, çox vaxt görməzlikdən gəldiyimiz uzun illər damar məhvinin nəticəsidir. İnsultdan əvvəl bədən tez-tez keçici işemik hücumlar şəklində siqnallar verir - "mini insultlar". Bunlar qolda və ya ayaqda müvəqqəti zəiflik, danışma problemləri və ya qısa müddətli görmə itkisi ilə baş verir. Bu simptomlar 24 saat ərzində yox olur, lakin onlara məhəl qoymamaq təhlükəlidir. Hər dördüncü insan belə bir “hücumdan” sonra real insult keçirir.
İnsult həkimlər tərəfindən müəyyən olunan sadə bir testlə tanına bilər:
- Təbəssüm – üz asimmetriyası, ağızın aşağı küncündə dəyişiklik
- Hərəkət - hər iki qolu bərabər qaldıra bilməmək
- Artikulyasiya - nitqin zəifləməsi
Həll yolu, ilk növbədə, dərhal təcili yardım çağırmaqdır.
Bir insanı ciddi nəticələrdən xilas etmək üçün həkimlərin simptomların başlanğıcından ayırdığı ilk üç saat vaxt önəmlidir. Bu "terapevtik pəncərə" zamanı trombu xüsusi dərmanlarla həll edə və ya hətta mexaniki olaraq çıxara bilərlər. Üç saatdan sonra beynin sahəsi geridönməz şəkildə ölür və onu bərpa etmək artıq mümkün olmur. Buna görə simptomların başlamasının dəqiq vaxtını qeyd etmək və insanı mümkün qədər tez xəstəxanaya çatdırmaq çox vacibdir.
Bir insulta şahid olsanız, hərəkətləriniz aydın və sürətli olmalıdır. Dərhal təcili yardım çağırın, simptomların başlama vaxtını qeyd etdiyinizə əmin olun, boğulmanın qarşısını almaq üçün insanı yan tərəfə çevirin. Heç bir dərman verməyin - insultun növü təyin olunana qədər bu ölümcül ola bilər.
Çox vaxt inanıldığı kimi, yalnız yaşlı insanlar risk altında deyil. Klassik risk faktorlarına hipertoniya, xüsusilə müalicə olunmamış hipertoniya, şəkərli diabet, siqaret çəkmək, artıq çəki və 55 yaşdan yuxarı olmaq daxildir. Lakin gənclər, xüsusən də oral kontraseptivləri siqaretlə birləşdirsələr, qan laxtalanma pozğunluqları və ya genetik meylləri varsa, insult qurbanı ola bilərlər.
İnsultun qarşısının alınması dörd əsas göstəricinin monitorinqi ilə başlayır. Qan təzyiqi bir nömrəli qatildir, onu mütəmadi olaraq ölçmək və nəzarətdə saxlamaq lazımdır. Xolesterol hər il yoxlanılmalıdır, qan şəkəri 40 yaşdan sonra, xüsusilə vacibdir və damarların vəziyyəti ultrasəs müayinəsindən istifadə edilərək qiymətləndirilməlidir.
Nubar Süleymanova, “İki sahil”
