Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, tərkibindəki bitki yağları və fitokimyəvi maddələri ilə qiymətli olan ərik toxumlarından kosmetika, qida əlavələri və əczaçılıq sənayesində tez-tez istifadə olunur. Onlar həm ənənəvi tibbdə, həm də müasir farmakologiyada istifadə olunur və böyük miqdarda xam ərik toxumlarının, xüsusilə də acı toxumların istehlakı ölümcül ola bilər.
Hafta.az-ın yazdığına görə, Üsküdar Universitetinin Dərman və Aromatik Bitkilər Proqramının rəhbəri Dr.Tuğba Kaman ənənəvi tibbdə və müasir farmakologiyada mühüm yer tutan ərik tumunun faydaları və riskləri ilə bağlı şərh verib. Ərik çəyirdəyinin dərman və aromatik bitkilər arasında yerini izah edən Tuğba Kaman, “Semen Armeniacae olaraq da bilinən ərik çəyirdəyi Rosaceae ailəsinə aid olan Prunus armeniaca bitkisinin toxumudur. Yağlarına görə qiymətli bitkidir, həm ənənəvi tibbdə, həm də müasir fitokimyada istifadə olunur.
“Tərkibindəki aktiv maddələr sayəsində elmi araşdırmalar onun xərçəng, iltihab əleyhinə, antioksidant, immunomodulyator və hepatoprotektiv təsirini nümayiş etdirib” deyən Dr. Kaman bildirib ki, ərik tumu bioaktiv birləşmələrlə zəngindir. “Tərkibində çox yüksək sabit yağ (0,7-6,7%), protein (-45%), şəkər, kalium, maqnezium, dəmir kimi minerallar, arginin, lösin kimi əvəzolunmaz amin turşuları, müxtəlif fenolik birləşmələr var. Həmçinin E vitamini (tokoferol) onun əsas zəhərli maddəsi sianogen qlikozid amigdalindir (2-5,5%). Acı və şirin ərik çəyirdəkləri arasında ən əsas fərqin amigdalin miqdarı olduğunu qeyd edən Dr. Tuğba Kaman, “Acı ərik tumlarında yüksək miqdarda amigdalin var, onlara acı və kəskin dad verir. Şirin ərik tumları isə bir az şirin və ya çox az miqdarda ətirli maddə ehtiva edir. Perspektivinə görə, acı tumlar tərkibindəki amigdalin sayəsində daha çox farmakoloji təsir göstərir, buna görə də tibbi və ənənəvi müalicələrdə istifadə olunur, lakin bu da zəhərlənmə riski yüksəkdir. Şirin tumlar isə daha çox kosmetik və qida məqsədləri üçün istifadə olunur və dozadan asılı olaraq zəhərlənmə riski azdır” deyib.
Ərik tumu və yağının immunostimulyasiyaedici təsirə malik olduğunu, oksidləşdirici stressi azaldaraq ümumi immun sisteminin müqavimətini artıra biləcəyini deyən Dr. Tuğba Kaman qeyd edib ki, tumlardakı amidalin birbaşa immun sistemi hüceyrələrinə stimullaşdırıcı təsir göstərə bilər. Aşağı dozalarda və nəzarət edilən miqdarda istifadə edildikdə, immun və iltihab əleyhinə təsir göstərir.
Dr. Tuğba Kaman, elmi araşdırmaların ərik tumu ekstraktlarının güclü antioksidant qabiliyyətə malik olduğunu göstərdiyini ifadə edərək, “Tərkibindəki polifenollar və flavonoidlər (salisilik turşu, kofeik turşu, quercitrin, kempferol, ferul turşusu və gallik turşusu kimi) bu hüceyrələrə zərər verən hidrooksidlərə qarşı reaksiya verərək qoruyur, radikallar, həmçinin hidrogen peroksid, əlavə olaraq, yüksək vitamin E tərkibi sayəsində oksidləşdirici stressi azaldır, hüceyrə yaşlanmasını gecikdirir və ümumi sağlamlığı dəstəkləyir" deyib.
Dr. Tuğba Kaman Avropa Qida Təhlükəsizliyi Təşkilatı (EFSA) tərəfindən müəyyən edilmiş təhlükəsiz istehlak limitlərini bölüşüb və fikirlərini belə yekunlaşdırıb: “EFSA bildirir ki, bir porsiyada üçdən çox kiçik çiy ərik tumunu və ya bir böyük tumun yarısından azını istehlak etmək təhlükəsiz hədləri keçər. Buna görə də, orta yetkinlik yaşına çatmış insan gündə maksimum 300 mg kiçik ərik tumu istehlak edə bilər. Kəskin Referans Dozu (ARfD) keçmədən, uşaqlar üçün bu miqdar bir kiçik tumun yarısıdır. Sonda onu da unutmaq olmaz ki, ərik tumlarının, xüsusən də acılarının tərkibində əliledici və ölüm riski yüksək olan siyanür zəhəri var. Bu məsələ ilə bağlı həm vətəndaşlar, həm də tibb işçiləri arasında maarifləndirmə aparılmalıdır.
