Bu gün küçəyə çıxanda, sosial mediaya baxanda və ya filmləri izləyəndə bir oxşarlıq hiss olunur. Hər kəsin geyimi, ev dekoru, zövqü və hətta düşüncə tərzi bir-birinə yaxınlaşıb. Fərqli olmaq artıq cəsarət tələb edir. Çünki fərqlilik indi “qeyri-adi” yox, “riskli” hesab olunur.
Sosioloqlar bu fenomeni “mədəni homogenlik” adlandırır. Qloballaşma və sosial medianın təsiri ilə insanlar eyni məzmunu görür, eyni trendlərə qoşulur, eyni reaksiyaları verir. Beyin də bunu asanlıq kimi qəbul edir. Neyroloji baxımdan, oxşarlıq təhlükəsizlik hissi yaradır – beyin tanış olandan zövq alır. Amma bu, eyni zamanda yaradıcılığın düşmənidir.
Sosial media alqoritmləri də fərqliliyi sıxışdırır. Onlar “bənzər məzmun”u mükafatlandırır, yəni eyni tip paylaşımlar daha çox görünür. Nəticədə insanlar fərqli olmaq istəsə də, görünmək üçün oxşar davranır. Bu, “rəqəmsal konformizm” adlanır.
Fərqlilik, əslində, insan təbiətinin əsas hissəsidir. Amma bu təbiilik indi filtrlərlə gizlədilir. İnsanlar özlərini deyil, “seviləcək versiyalarını” göstərir. Bu, uzunmüddətli psixoloji təzyiq yaradır. Psixoloqlar bildirir ki, davamlı şəkildə uyğunlaşmağa çalışmaq, “autentiklik itirilməsi sindromu”na gətirib çıxarır. İnsan kim olduğunu unudur.
Tarix boyu dəyişikliklər, fərqli düşünənlərin sayəsində yaranıb. Məsələn, Van Qoqun əsərləri yaşadığı dövrdə qəbul edilmirdi, amma bu gün onlar yaradıcılığın simvoludur. Yəni fərqli olmaq əvvəlcə anlaşılmamaq deməkdir, amma sonradan inkişafın əsasını qoyur.
