Milli suverenlik və milli ideya əsasında Azərbaycanın özünəməxsus inkişaf modelinin üstünlüyü
Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra milli ideya və dövlətçilik prinsipləri əsasında öz yolunu seçdi. Bu yolun əsas xüsusiyyəti ondadır ki, milli dəyərlər və qlobal çağırışlar qarşıdurma deyil, harmonik vəhdət təşkil edir.
Azərbaycanın inkişaf modelinin dayanıqlılığını “hibrid modernləşmə” prinsipi ilə izah etmək olar - burada Qərbin elmi-texnoloji təcrübəsi ilə Şərqin mənəvi-mədəni irsi birləşir. Bu sintez modeli bir çox dövlətlərin tarixi inkişaf mərhələlərində sınaqdan çıxmış yanaşmalarla səsləşir.
Məsələn, Cənubi Koreya XX əsrin ortalarında “Seul modeli” çərçivəsində Qərb sənayeləşməsini qəbul etsə də, konfutsi mənəviyyatını və ailə dəyərlərini qorumağı bacardı.
Finlandiya SSRİ ilə sərhəddə yerləşsə də, “finlandiyalaşma” siyasəti ilə siyasi neytrallığı təmin etdi, amma milli kimlikdən əsla imtina etmədi.
Türkiyə Atatürkün “millilik” ideyası sayəsində Qərb modernizmini milli kimliklə uzlaşdırdı və bu gün də həmin prinsip onun dövlət fəlsəfəsinin təməl sütunu kimi qalır.
Bu təcrübələr Azərbaycanın yoluna da mühüm dərslər verir: ideoloji suverenlik yalnız siyasi müstəqilliklə deyil, milli ideyanın sabitliyi və davamlılığı ilə möhkəmlənir.
Dövlətin çoxşaxəli diplomatiyası, enerji siyasətində balanslı xətti, “Azərbaycançılıq” ideyasının cəmiyyətin ideoloji dayağına çevrilməsi bu modelin gücünü aydın göstərir.
Cəmiyyətdə azadlıqla ümumvətəndaş həmrəyliyi, sabitlik və təhlükəsizliyin balansı
Müasir dünyada azadlıq və sabitlik prinsipləri arasında düzgün nisbəti tapmaq hər bir dövlətin qarşısında duran ən çətin və eyni zamanda ən vacib vəzifələrdəndir. Azadlıq sabitliksiz anarxiyaya, azadlıqsız sabitlik isə avtoritarlığa çevrilə bilər.
Azərbaycan bu tarazlığı milli həmrəylik və dövlət məsuliyyəti əsasında qurmağı bacarıb. Burada siyasi sabitlik, vətəndaş azadlıqları və milli təhlükəsizlik bir-birini inkar etməyən, əksinə, bir-birini tamamlayan sütunlardır. Nəticədə uzunmüddətli inkişafı təmin edən sağlam sosial kontrakt formalaşıb.
Beynəlxalq təcrübə də göstərir ki, bu balansın qorunması ölkənin gələcəyini müəyyən edir:
Sinqapurda Li Kuan Yu azad bazar prinsiplərini tətbiq etsə də, eyni zamanda, ictimai nizamı və milli intizamı dövlət siyasətinin mərkəzinə çevirdi — bunun nəticəsində ölkə 30 il ərzində “üçüncü dünya”dan “birinci dünya”ya yüksəldi.
Almaniya 1949-cu ildə qəbul etdiyi “Grundgesetz” Konstitusiyasında “azadlıq və məsuliyyətin bölünməzliyi” prinsipini hüquqi norma kimi təsbit edərək liberal demokratiyanın ən sabit modelini yaratdı.
İsrail isə daimi təhlükə şəraitində belə vətəndaş azadlıqları ilə milli həmrəyliyi eyni müstəvidə qorumağı bacardı.
Azərbaycan üçün bu tarazlıq Cənubi Qafqaz kimi mürəkkəb geosiyasi məkanda həyati əhəmiyyət daşıyır. Cəmiyyətin ideoloji parçalanmalara qarşı immuniteti, azad düşüncə ilə milli məsuliyyətin vəhdəti dövlətin ideoloji dayanıqlığının əsas təminatıdır.
Xarici təsirləri neytrallaşdıran müqavimət mexanizminin qurulması
XXI əsr müharibələri artıq silahla deyil, informasiya, mədəniyyət və ideologiya vasitəsilə aparılır. Son illər xüsusiylə populyarlaşan “yumşaq güc” siyasəti cəmiyyətlərin şüuruna sızmaq, kimlik dəyərlərini dəyişdirmək, ictimai rəy üzərində nəzarət qurmaq məqsədi daşıyır.
Məhz buna görə də ideoloji müdafiə mexanizmləri sadəcə senzura və inzibati nəzarətlə məhdudlaşmamalıdır - onun əsasında ictimai savadlılıq, milli şüur və maarifçilik dayanmalıdır. Dünya təcrübəsi bu yanaşmanın zəruriliyini təsdiqləyir.
Məsələn, Fransa 2019-cu ildə “anti-dezinformasiya” qanunu qəbul etdi və sosial mediada xarici yönlü manipulyasiyaların qarşısını almağa başladı.
Almaniya “NetzDG” qanunu ilə nifrət nitqi və xarici təbliğatın yayılmasına qarşı hüquqi məsuliyyət mexanizmi tətbiq etdi.
ABŞ 1938-ci ildən qüvvədə olan “FARA” qanunu ilə xaricdən maliyyələşən qurumların şəffaflığını təmin edir, ideoloji təsirlərin qarşısını alır.
Macarıstan isə 2020-ci ildə qəbul etdiyi “Milli informasiya təhlükəsizliyi konsepsiyası” çərçivəsində QHT və media fəaliyyətində milli məzmunun payını artırmaqla ideoloji dayanıqlığını möhkəmləndirir.
Bu konsepsiya 2020-ci ilin mart ayında Macarıstan hökuməti tərəfindən təsdiqlənib. Burada əsas məqsədi ölkənin informasiya məkanında xarici təsirlərin azaldılması, milli identikliyin qorunması və “strateji kommunikasiya” sisteminin gücləndirilməsi olub.
Azərbaycan da bu istiqamətdə sistemli addımlar atır. Milli informasiya məkanının qorunması, media siyasətində milli prioritetlərin müəyyənləşdirilməsi və təhsil sistemində vətənpərvərlik ruhunun gücləndirilməsi xarici təsirlərə qarşı effektiv müdafiə xətti formalaşdırır.
Xüsusilə gənc nəslin milli kimlik şüurunun yüksəldilməsi, tarixi yaddaşın möhkəmləndirilməsi və informasiya savadlılığının artırılması bu mübarizənin ən güclü ideoloji silahıdır.
Daxili təxribatçı, radikal ekementlərlə mübarizənin zəruriliyi və onların təsirinə uymağın yolverilməzliyi- AXCP və Müsavatın nümunəsində ....
İdeoloji suverenliyə ən ağır zərbələr çox zaman xaricdən deyil, daxildən - inamsızlıq, mənəvi boşluq və siyasi parçalanma mühitindən gəlir. Xarici təsirlər ancaq cəmiyyətin zəiflədiyi, milli birliyin sarsıldığı məqamlarda uğur qazana bilir.
Tarix bu reallığı dəfələrlə sübut edib.
"Soyuq Müharibə" dövründə ABŞ daxilində kommunist ideologiyasının yayılmasına qarşı “McCarthy hərəkatı” çərçivəsində ciddi ideoloji mübarizə apardı. Məqsəd milli təhlükəsizlik sisteminə sızmaları aradan qaldırmaq idi.
Fransada 1968-ci ilin solçu tələbə hərəkatları dövlət institutlarını sarsıtdı, amma sonrakı onillikdə dövlət maarifçiliyə və vətəndaş məsuliyyətinin gücləndirilməsinə yönəldi.
İtaliya 1970-ci illərdə “Qırmızı briqadalar” kimi radikal qrupların təzyiqi ilə üzləşdi, lakin “milli barışıq konsepsiyası” sayəsində ideoloji stabilliyini bərpa etdi.
Azərbaycan üçün bu nümunələr aktual dərslərdir. Daxili “5-ci kolon”un fəaliyyəti, radikal ideologiyaları daşıyan siyasi qurumların sosial mühitdə mövcudluğu və yayılması, kənar siyasi mərkəzlərin təsirinə düşmə riski yalnız inzibati tədbirlərlə deyil, mənəvi və intellektual səviyyədə də qarşılanmalıdır.
Bu istiqamətdə iki əsas xətt vacibdir.
Bunlardan birincisi, hüquqi və inzibati mübarizə - xaricdən maliyyələşən və destruktiv fəaliyyət göstərən qrupların qarşısının alınması, ikincisi isə ictimai immunitetin gücləndirilməsi - vətəndaşlarda milli məsuliyyət, dövlətçilik və tarixi yaddaş şüurunun möhkəmləndirilməsidi.
Bu iki istiqamətin vəhdəti ideoloji təhlükəsizlik sisteminin uzunmüddətli dayanıqlığını təmin edir...İnzibatı - hüquqi müstəvidə pozucu və radikal qruplarla gərəkli mübarizənin aparılması bir çox hallarda zəruri və müstəsna faydalıdır.Belə dairələr hüquqi- inzibati müstəvidə loyal və soyuq yanaşma görəndə daha münbit şərait gəldiyini düşünür və daha təhlükəli olmağa başlayırlar.Bu mənada hazırda AXVP bə Müsavat kimi özlərini Azərbaycanda " klassik partiya" nümunələri sayanlar əslində potensial təhlükə nümunələrindən başqa bir şey deyillər.Ölkənin siyasi həyatında iştirak etmirlər, seçkiləri davamlı boykot edirlər, hərəkətləri ilə təzyiq üsullarına daim meyl göstərirlər, cəmiyyəti ümumən siyasətdən qorxudurlar,aşkar mütərəqqi proseslərə heç bir sayqı göstərmirlər, göstərmək zorunda qalanda isə çox xısis davranırlar.Daha təhlükəli cəhıt budur ki , belə radikal qüvvələr hətta çox zəif vəziyyətdə siyasi sistemdə öz mövcudluğunu qoruyub saxlayanda belə, müəyyən xarici təzyiq - diversiya dairələrinin nəzərində onlara potensial müttəfiq statusunda yaşayırlar.Xarici dairələr həmişə ümid edirlər ki, belə qruplar fürsət düşən kimi onların potensial müttəfiqinə çevriləcəklər. Ona görə də AXCP , Müsavat və digər bunlar kimi dairələrin siyasi səhnədən hüquqi səviyyədə də silinməsi barədə düşünməyə dəyər.Bəlli xarici siyasi- ideoloji təxribat mərkəzləri AXCP və Müsavat kimi qruplara " müştəri " gözü ilə baxdıqca, içimizdə ciddi təhlükə mənbəyinin olduğunu unutmaq olmaz......
Nəticə olaraq qeyd etmək yerinə düşər ki, ideoloji suverenlik - dövlətin yalnız coğrafi sərhədlərini deyil, mənəvi, mədəni və intellektual sərhədlərini də qorumaq bacarığıdır. Azərbaycanın təcrübəsi göstərir ki, bu suverenlik təkcə inzibati güclə deyil, milli kimlik, təhsil, media və ictimai həmrəyliyin birgə fəaliyyəti ilə təmin olunur.
Qlobal ideoloji təzyiqlərin artdığı çağımızda Azərbaycan modeli həm milli özünüdərkin qorunması, həm də modern dövlətçilik prinsiplərinin tətbiqi baxımından regionda fərqli nümunə kimi önə çıxır.
Bu modelin gələcək uğuru isə cəmiyyətin bütün təbəqələrinin milli ideologiyanın daşıyıcısına çevrilməsi ilə ölçüləcək. Çünki ideoloji suverenlik bir xalqın ruhunun sərhədidir.
