Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) 80 illik yubileyində etdiyi çıxış ölkənin postmüharibə dövründəki milli inkişaf prioritetlərini, elmi-intellektual potensialın gücləndirilməsi zərurətini və yeni qlobal çağırışlara uyğunlaşma hədəflərini müəyyənləşdirən strateji sənəd xarakteri daşıyır.
Bunu Azreform.info -a açıqlamasında Milli Məclisin VI çağırış deputatı İltizam Yusifov deyib.
Deputat deyib ki, bu çıxış təkcə elmi ictimaiyyətə deyil, bütövlükdə cəmiyyətə, dövlət idarəçiliyinə və innovasiya sektoruna ünvanlanmış çağırış kimi dəyərləndirilə bilər.
O əlavə edib ki, bu çıxış Azərbaycanın yaratdığı yeni reallıqlar fonunda ölkəmizin strateji mövqeyi , həmçinin qarşımızda duran çağırışlar və hədəflər baxımdan mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
“İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan tam ərazi bütövlüyünü və suverenliyini bərpa etməklə Cənubi Qafqazda yeni siyasi və təhlükəsizlik arxitekturası formalaşdırdı. Bu reallıq artıq yalnız hərbi və diplomatik uğur deyil, elmi, texnoloji, iqtisadi və ekoloji sahələrdə də strateji baxış tələb edən yeni mərhələnin başlanğıcıdır.
Prezidentin vurğuladığı kimi, postmüharibə dövrü quruculuq və modernləşmə dövrüdür və bu mərhələdə milli elmin inkişafı dövlətin əsas prioritetlərindən biridir”, - o qeyd edib.
İ.Yusifov qeyd edib ki, çağırışlar və hədəflər aşağıdakılardan ibarətdir:
1. Elmi və texnoloji inkişaf – gələcəyə gedən yol
Prezident Əliyevin “Elmi cəhətdən inkişaf etməyən cəmiyyət uğurlara imza ata bilməz” fikri milli inkişaf modelinin əsasında elm və innovasiyaya əsaslanan iqtisadiyyat qurmaq zərurətini ortaya qoyur.
Bu, Azərbaycanın resurs yönümlü iqtisadiyyatdan bilik yönümlü iqtisadiyyata keçid prosesində elmin aparıcı rol alması deməkdir.
• Elm təkcə akademik sahə kimi deyil, milli təhlükəsizlik, iqtisadi rəqabət və texnoloji müstəqilliyin dayağı kimi qiymətləndirilməlidir.
• Universitetlər, tədqiqat institutları və özəl sektor arasında elmi-texnoloji sinerji yaradılmalıdır.
• Dövlətin prioritet elmi istiqamətləri - enerji texnologiyaları, süni intellekt, biotexnologiya, müdafiə sənayesi və yaşıl texnologiyalar kimi sahələrdə cəmlənməlidir.
2. Süni intellekt və rəqəmsal transformasiya
Prezidentin çıxışında süni intellektin (AI) yaxın gələcəkdə dövlətlərin inkişafında həlledici rol oynayacağı vurğulandı.
Bu, Azərbaycanın Rəqəmsal Cəmiyyət Strategiyası ilə birbaşa səsləşir.
• Süni intellekt milli iqtisadiyyatın idarəetməsində, kənd təsərrüfatında, enerji sektorunda, təhsil və səhiyyə sahələrində tətbiq edilməlidir.
• Dövlət səviyyəsində “Milli Süni İntellekt Strategiyası”nın qəbul olunması elmi potensialın yönləndirilməsi baxımından vacibdir.
• AI texnologiyalarının tətbiqi həm də kibertəhlükəsizlik və informasiya müharibəsi kontekstində strateji əhəmiyyət daşıyır.
3. Kibertəhlükəsizlik, hibrid mübarizə və informasiya təhlükəsizliyi
Müasir dövrdə təhlükəsizlik yalnız hərbi ölçülərlə məhdudlaşmır.
Prezident Əliyevin qeyd etdiyi kimi, kibertəhlükəsizlik və informasiya mübarizəsi yeni dövrün müharibə formalarıdır.
• Azərbaycanın informasiya suverenliyi texnoloji və intellektual müdafiə mexanizmləri ilə qorunmalıdır.
• İnformasiya mühitində aparılan hibrid hücumlar və dezinformasiya kampaniyaları ilə mübarizə üçün elmi əsaslı strateji kommunikasiya mərkəzləri yaradılmalıdır.
• Kibertəhlükəsizlik sahəsində yerli mütəxəssislərin yetişdirilməsi milli prioritet kimi qəbul edilməlidir.
4. Hərbi-sənaye kompleksinin yenilənməsi
Prezident İlham Əliyev vurğuladı ki, Azərbaycanın hərbi-sənaye kompleksi yeni dövrün texnoloji tələblərinə uyğun modernləşdirilməlidir.
İkinci Qarabağ müharibəsi göstərdi ki, innovativ silah sistemləri, pilotsuz uçuş aparatları və süni intellekt əsaslı qərar sistemləri müasir müharibələrin əsas meyarıdır.
• Müdafiə sənayesi yalnız istehsal mərkəzi deyil, elmi-tədqiqat və innovasiya bazası kimi inkişaf etməlidir.
• Bu istiqamətdə AMEA, universitetlər və hərbi sənaye müəssisələrinin birgə əməkdaşlığı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
5. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun iqtisadi potensialı: geoloji kəşfiyyat və dayanıqlı inkişaf
Prezidentin çıxışında xüsusi yer alan məsələlərdən biri azad edilmiş ərazilərin iqtisadi potensialının səmərəli istifadəsi idi.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində aparılan geoloji kəşfiyyat işləri təkcə təbii sərvətlərin aşkar edilməsi deyil, ekoloji dayanıqlı, ağıllı iqtisadi modelin formalaşdırılması məqsədi daşıyır.
• Regionun filiz, mərmər, su və enerji resursları iqtisadi dövriyyəyə daxil edilməlidir.
• “Ağıllı şəhər” və “yaşıl iqtisadiyyat” modelləri bu bölgələrin bərpasında əsas prinsip olmalıdır.
• Yerli elmi potensialın bu layihələrdə iştirakı həm regional inkişafı, həm də elmin praktik əhəmiyyətini artıracaq.
6. Yaşıl enerji keçidi və ekoloji təhlükəsizlik
Prezident Əliyevin çıxışında “yaşıl enerjiyə keçidin əhəmiyyəti” ayrıca vurğulandı.
Azərbaycan artıq bu sahədə regional liderlik iddiasını möhkəmləndirib:
• Qarabağ və Şərqi Zəngəzur “Yaşıl Enerji Zonası” elan edilib.
• Günəş, külək və hidroenerji potensialının istifadəsi ölkənin enerji müstəqilliyini və ixrac imkanlarını artırır.
• Yaşıl enerji həm də iqtisadi diversifikasiyanın və ekoloji təhlükəsizliyin təminatçısıdır.
7. Ana dilinin qorunması və milli kimliyin elmi dayaqları
Prezidentin vurğuladığı “ana dilinin qorunması” tezisi yalnız mədəni məsələ deyil, milli kimliyin və elmi müstəqilliyin təməlidir.
Elmin inkişafı, texnoloji terminologiyanın formalaşması və təhsil sisteminin keyfiyyəti ana dilinin müasir tələblərə uyğun inkişafından birbaşa asılıdır.
• Azərbaycan dili elmi dil kimi inkişaf etdirilməli, terminoloji fond yenilənməli, dil texnologiyaları sahəsində yerli tədqiqatlar aparılmalıdır.
• Elm və texnologiyanın milli dildə ifadə olunması düşüncə müstəqilliyini və intellektual azadlığı təmin edir”.
İ.Yusifov son olaraq qeyd edib ki, Prezident İlham Əliyevin AMEA-nın 80 illik yubileyindəki çıxışı Azərbaycanın postmüharibə dövründəki strateji elmi və texnoloji gündəmini müəyyənləşdirən proqram xarakterli sənəddir.
“Bu çıxışdan irəli gələn əsas mesaj budur ki,
elmi potensial milli gücün ayrılmaz hissəsidir və yalnız bilik, texnologiya, innovasiya və milli dəyərlər üzərində qurulan cəmiyyət dayanıqlı gələcək qura bilər.
Azərbaycan artıq siyasi suverenliyini təmin etmiş bir dövlət kimi indi elmi, texnoloji və intellektual suverenliyini möhkəmləndirməyə doğru irəliləyir”.
Mürtəza
