Loğmanlar qışda soyuqlayan xəstələrinə həbləri qəbul etməklə yanaşı, mütləq min bir dərdin dərmanı sayılan çayı zoğal və ya qarağat mürəbbəsi ilə icməyi tövsiyə edirlər.
NOCOMMENT.az xəbər verir ki, bu gün sizə həm şaxtaya, həm də istiyə dözümlü çoxbudaqlı qarağat bitkisindən söz açacağıq.
Qarağatın mənşəyi
Dünyada daha çox “Ribes” adı ilə tanınan və 200-ə yaxın təbii növü olan müasir qarağatın yabanı əcdadlarının daş dövrünə aid olduğu, onun ilk dəfə Mərkəzi və Şərqi Avropa meşələrində, eləcə də Sibir ərazisində peyda olduğu iddia edilir. Qarağatın yabanı formaları indiki növlərindən fərqli olub: giləmeyvə daha kiçik, kolları isə daha tikanlı idi.
Amma onun müxtəlif növləri olduğu kimi vətəni də müxtəlifdir.
Məsələn, onun qara növünün vətəni Mərkəzi və Şimali Avropanın, eləcə də Şimali Asiyanın mülayim bölgələridir. Qızılı qarağatın vətəni Şimali Amerikanın qayalı aağlarıdır. Qıp-qırmızı qarağatın vətəni isə Şimali Amerikanın qərbindədir. Ümumiyyətlə, “Ribes” bitki cinsinin müxtəlif növləri hər iki yarımkürənin şimal mülayim zonasında yayılıb.
Təxminən 50 növ Avropa, Asiya və Şimali Amerikada yayılıb, bəziləri cənubda And dağı boyunca Magellan boğazına qədər uzanır.
Rusiyanın Avropa hissəsinin düzənliklərində qarağatın 3, Qafqaz hissəsində 6 yabanı növü var və onların daha çox hissəsi Sibirdə, xüsusən də Şərqi Sibirdə bitir.
Qarağat mülayim iqlimi xoşlayır
Qarağat mülayim iqlimlərdə böyüyür, nəmli, lakin bataqlıq olmayan torpaqlara üstünlük verir. Mənfi 40°C-ə qədər olan temperatura dözür, lakin quraqlığa dözümsüzdür. Ən yaxşı meyvələr üçün, aşağı temperaturda uzun bir hərəkətsiz dövr tələb olunur. Quraqlıq dövrdə qarağatın suvarılması zəruri olur.
Qarağatın adları
Bitkinin latın dilindəki elmi adı ərəbcə “Ribas” sözündən götürülüb. Bu, çox turş yarpaqları olan ravənd bitkisi deməkdir. Ərəblərin İspaniyaya gəlişi ilə bu ad orada bitən qarağatın turş meyvələrinə verilib.
Bitki cinsinin növlərinə hər iki yarımkürənin şimal mülayim zonasında, həmçinin Mərkəzi və Cənubi Amerika və Şimali Afrikanın dağlarında rast gəlinir.
İngiliscə onu “currant”, fransızca “groseille”, almanca “johannisbeere”, polyak dilində “porzeczka”, ukrayna, belarus və rus dillərində “smorodina” adlandırırlar.
İsraildə niyə qarağata üstünlük verilir?
İsraildə qarağatın, xüsusilə, qırmızı və qara qarağatın çox əkilməsinin bir neçə səbəbi var. Bu səbəblər həm iqlim, həm də iqtisadi amillərlə bağlıdır.
İsrailin iqlimi, xüsusilə Aralıq dənizi iqlimi, qarağat kollarının böyüməsi üçün əlverişlidir. İsraildəki isti, quru yay və yumşaq qış bu bitkinin inkişafı üçün əlverişli mühit təmin edir. Bundan başqa, İsrail, quraqlığa davamlı bitkiləri yetişdirmək və əkin sahələrini su ilə təmin etmək üçün dünyada ən qabaqcıl suvarma texnologiyalarına sahibdir. Bu isə qarağatın suya ehtiyacını qarşılayaraq, yüksək keyfiyyətli məhsul əldə etməyə imkan verir.
Odur ki, qarağat giləmeyvələri İsraildə həm daxili bazarda, həm də ixracda yüksək qiymətə satılır. Qarağat həm təzə, həm də konservləşdirilmiş və ya dondurulmuş formada istehsal edilərək dünya bazarına ixrac edilir, bu da onu iqtisadi baxımdan cəlbedici edir.
Qarağat İsrailin kənd təsərrüfatının diversifikasiyasının bir hissəsi olaraq, həm məhsuldarlığı, həm də bazar tələblərini nəzərə alaraq əkin sahələrində yer alır. Bundan başqa, təbii qida məhsullarına tələbatın artdığı bir dövrdə giləmeyvənin sağlamlıq baxımından dəyəri nəzərə alınır.
Qarağatın FAYDASI
Qarağat tərkibində yüksək miqdarda vitamin (C, A, K) və minerallar (kalium, dəmir, maqnezium), həmçinin immunitet sistemini gücləndirən və iltihabla mübarizə aparan antioksidantlara görə faydalıdır.
Giləmeyvə ürək sağlamlığını dəstəkləyir, həzmi yaxşılaşdırır, xolesterolu azaltmağa kömək edir, qan təzyiqini normallaşdırır, ödqovucu, sidikqovucu və hemostatik təsir göstərir.
Qarağat dəri, saç və kişi sağlamlığı üçün də faydalıdır, çünki kollagen və testosteronun sintezini təşviq edir.
Qarağatın ZƏRƏRİ
Qarağat fərdi dözümsüzlüyü və müəyyən tibbi vəziyyəti olan insanlar üçün zərərli ola bilər. Tərkibində turşu olduğu üçün allergiyalı və mədə-bağırsaq xəstəliklərindən (qastrit, xoralar, pankreatit) əziyyət çəkən insanlar ondan çəkinməlidir.
Qanın laxtalanması problemi olan və qanı durulaşdıran maddələr səbəbindən tromboza meylli insanlara, həmçinin hepatit və hepatoz xəstələrinə də bu gileməyvədən uzaq durmaq tövsiyə olunur.
Azərbaycanda qarağata maraq artıb
Azərbaycanda qarağatın iki növü yabanı (xüsusilə şərq qarağatı) halda bitir. Bu giləmeyvə xüsusilə Lənkəran, Şəki, Zaqatala rayonlarının meşəliklərində yayılıb. Amma hazırda ölkəmizin bütün bölgələrinin həyətyanı sahələrində kifayət qədər qarağat kolu əkilir.
Qara qarağat ölkədə kommersiya məqsədilə fəal şəkildə becərilir. Hazırda qarağat yetişdirmək gəlirli iş hesab olunur. Pandemiya dövründə giləmeyvə tələbatının artması fermerləri plantasiyalarını genişləndirməyə həvəsləndirir.
Qarağat təzə halda yeyilir, mürəbbə, konfityur, kompot, jele, marmelad, konfet və caramel və şərabda istifadə edilir.
