Ətirli xatirələr - bu ifadə Məmməd Aslana məxsusdur. Allah imkan versə, yazının sonuna yaxın nə vaxt və niyə deyildiyini açıqlayacam...
Hələliksə, Bakıdan Ankaraya uçan təyyarənin sərnişinləriyik. Məmməd Aslan, Məmməd müəllimin oğul əvəzi kürəkəni - Xosrov bəy, Rüstəm bəy və Sultan bəyin nəsil davamçısı Rüstəm və bəndəniz.
Təyyarəmiz havaya qalxandan Məmmədin gözləri illüminatordan çəkilmir. Özü seçmişdi o yeri. Nədənsə mənə elə gəldi ki, təyyarənin Kəlbəcərin üstündən keçəcəyini xəyal etmişdi. Bəlkə də yanılırdım, amma Məmməd dördgözlü olmuşdu: baxır, baxır, sanki illərdir itirdiyi qiymətli bir ləlini axtarırdı. Xəstəliyi də unudulmuşdu. Aradabir nəsə soruşmaq istəyəndə Rüstəmlə mənə baxıb gileyli-gileyli başını bulayır, yenidən artıq buludlardan sıyrılıb masmavi və əngin səmaya qalxan təyyarənin illüminatorundan baxmağa davam edirdi. Yadıma 1984-cü ildə nəşr edilən "Ərzurumun gədiyinə varanda" kitabı düşdü. Onda da Türkiyəyə səfər edib nəticə olaraq ilk dəfə qardaş ölkəyə pəncərə açmışdı. Kütləvi oxucu auditoriyası üçün bu kitab doğrudan da bir nəfəslik idi. Və "Lələm dedi, gəl qayıdaq bu yoldan" misraları təyyarəmiz Ankaranın "Esenboğa" hava limanında yerə enənədək beynimdən çıxmadı. Xəyalən gedəcəyimiz Gülhanə Əsgəri Tibb Akademiyasının bomboz sifətini görüb istəyirdim deyim ki, Məmməd, gəl geri qayıdaq.
Amma... bu "Əmmalar"ın da səbəbini sonra deyəcəm... Hələliksə, Məmməd əngin səmaya, Rüstəmlə mən də Məmmədə hakim kəsilmişdik: Adam göyün yeddinci qatına necə vurulmuşdu?! Rüstəmlə baxışlarımız ani olaraq toqquşdu və Məmmədin xasiyyətini bildiyimizdən susmaqda davam etməkdən başqa əlacımız qalmadı və göyün yeddinci qatında (bəlkə də heç yeddinci qat deyildi, bu, Məmmədlə mənim uydurmam idi) Allaha yaxın olduğumuz üçün səsimi daha tez eşidər deyə, arzumu dilə gətirdim: "İlahi, öz böyüklüyün xatirinə, bizi naümid qaytarma, Məmmədin sağlamlığını həkimlərdən qabaq özün bərpa elə". Təyyarəmiz uçmağında, Məmməd Kəlbəcər axtarışında, Rüstəmlə mən də Məmmədə sağlamlıq diləyində... Bir də xəyallardan ayrıldıq ki, kapitan təyyarənin on beş - iyirmi dəqiqədən sonra Ankaranın hava limanına enəcəyini elan edir. Və mənə elə gəldi ki, nə Məmməd istəyinə çatmışdı, nə də ki, hələlik biz...
Hava limanında bizi qayğıkeşliklə qarşılayan İbrahimin maşını ilə otelə gəldik. Buradakı doğma münasibəti, İbrahimin Gülhanədəki həkimlərlə vaxt təyin elədiyini, ciddi narahatçılığa əsas olmadığını biləndən sonra qırışığımız bir az açıldı. Artıq Məmməd müəllim bizimlə şirin-şirin zarafat edir, İbrahimlə yaxından tanış olur, otel personalına xoş sözlər söyləyir, bir sözlə, sanki ağrısını-acısını unutmuşdu. Formal sənədləşmə işlərini qurtarıb, 1898 -ci ildə yaradılmış qos-qoca əfsanəvi Gülhanəyə gəldik. İlk təmasda olduğumuz həkim Albay Mustafa Öztürk adlı bölmə müdirinə Məmməd Aslanın böyük türk sevdalısı və millətçisi olduğunu deyəndən sonra Mustafa bəy çox səmimi tərzdə: "Məmməd bəy, heç rahatsız olmayın, sizə kəndi babam kimi baxacam" - deməsi, xəstəxananın və Mustafa bəyin bölümünün boz və zəhmli sifəti sanki nura boyandı və içimizdə bir ümid qığılcımı yandırdı. Müayinələr, məsləhətləşmələr başladı və Məmməd müəllim, qənaətimə görə ömrünün ən ciddi imtahanını verirdi... Məndə bir yəqinlik yaranmışdı ki, hər zaman söz və həyat imtahanından qalib çıxdığı kimi, bu dəfə də namərd xəstəliyə qalib gələcək. Albay Mustafa bəyə Məmmədin xəstəliyinin səbəbini özünün yanında yox, Mustafa bəylə ikilikdə olanda izah etməyə çalışdım. Deyəsən izah edə bilmişdim.
Mustafa bəy bu tanıtımdan sonra başını əllərinin arasına alıb bir müddət fikrə getdi... Nə dedyimi indi sizlərə izhar edəcəyəm, əziz oxucular. Dedim Mustafa bəy, dəmirçi kürəsi görmüsünüz, Məmməd Aslanın da sinəsi həmin dəmirçi kürəsi kimi bir şeydir. Sadəcə, orda dəmir yox, söz bişirir. Ən xas qatlı dəmir kürədə tam bişəndən sonra alınır. Məmmədin də sinəsi söz kürəsidir: sözü bişirib dağ etməmiş dilinə gətirmir. Bu yazıq ürək - ciyər nə qədər yanmalıdır? Söz bişirə - bişirə nə qədər bişməlidir?! Düz iyirmi iki ildir Məmməd Kəlbəcər həsrətini bu kürə qəfəsdə bişirə - bişirə sərgərdan qalıbdı. Nə qədər Kəlbəcər bənövşəsi, Kəlbəcər havası, Kəlbəcər suyu, Kəlbəcər mühiti axtarmalıdır bu zavallı?! Yurd çatışmazlığı, torpaq çatışmazlığı, el - oba çatışmazlığı bu biçarənin daxilində sağlam əza qoyardımı qalsın?! Daş da dözməzdi, dəmir də dözməzdi, necə ki bu şairin içi dözdü... Ulu Sabir də dərd əlindən, qəm əlindən, ehtiyac əlindən sabun bişirib utana -utana satanda ciyərini yandırmamışdımı?! O da zəmanəsinin haqsızlığına, cəhalətə qarşı apardığı mübarizədə, gündəlik ruzisini qazanmaq üçün bişirdiyi sabunla bərabər ciyərini də bişirmədimi?!
Arizi-qəmlər əlindən ürəyim şişmiş idi,
Zənn edirdim edəcək ona çarə cigərim.
