ABŞ-ın Pensilvaniya, Nyu-York və Qərbi Virciniya ştatlarının altında gizlənən “Marcellus şisti” dünyanın ən zəngin təbii qaz mənbələrindən biri ola bilər.
Paralel.az xəbər verir ki, "ECOticias" nəşrinin məlumatına görə, peyk təsvirləri və dərin qazma nəticələri təqribən 4000 trilyon litr həcmində qaz ehtiyatının mövcudluğunu göstərir.
“Marcellus” şisti təxminən 390 milyon il əvvəl üzvi materialların çökmə süxurlar altında sıxılması ilə formalaşıb. Zamanla istilik və təzyiqin təsiri ilə bu materiallar karbohidrogenlərə çevrilib. Yataq bir kilometrdən çox dərinlikdə, Apalaç hövzəsinin altında yerləşir. Burada qaz süxurların mikroskopik məsamə və çatlarında toplanıb, lakin uzun müddət texnoloji məhdudiyyətlər səbəbindən hasilatı mümkün olmayıb.
Son illərdə tətbiq olunan üfüqi qazma və hidroşırnaq (fracking) texnologiyası bu ehtiyatların çıxarılmasına imkan yaradır. Üfüqi quyular 3 min metr dərinliyə qədər enə bilir. Hidroşırnaq zamanı süxura su, qum və kimyəvi qarışıqlar yüksək təzyiqlə vurulur və qazı azad etmək üçün süxur parçalanır.
Bir hidroşırnaq əməliyyatı üçün çoxlu su tələb olunur. Proses nəticəsində yaranan “geri qayıdan” suyun yalnız 10-30 faizi səthə çıxır və duz, minerallar və kimyəvi maddələrlə qarışıq olur. Bu isə təmizləmə və ekoloji nəzarət məsələlərini gündəmə gətirir.
Pensilvaniya ətraf mühitin qorunması departamenti və regional komissiyalar suyun istifadəsinə, təmizlənməsinə və mənbələrinə nəzarət etsə də, yerüstü sızmalar, içməli suyun çirklənməsi və metanın miqrasiyası ilə bağlı şikayətlər qeydə alınıb.
Mütəxəssislərin fikrincə, Apalaç dağlarının altında görünməz bir “şahmat lövhəsi” kimi sərvət gizlənib və bu qaz ehtiyatı ABŞ-ın enerji gələcəyini dəyişə bilər. Lakin “Marcellus” yatağının işlənməsi həm böyük iqtisadi imkanlar, həm də ciddi ekoloji risklər daşıyır.(Valyuta.az)
