ain.az xəbər verir, Qaynarinfo saytına əsaslanaraq.
Xərçəng, orqanizmdə hüceyrələrin nəzarətsiz şəkildə çoxalması ilə yaranan mürəkkəb bir xəstəlikdir.
Qaynarinfo xəbər verir ki, alimlər və həkimlər, xərçəngin səbəblərini və onun necə müalicə ediləcəyini anlamaq üçün böyük addımlar atıblar. Bu gün artıq xəstəliklə bağlı daha çox bilik mövcuddur. Məsələn, çirklənmə xərçəngə səbəb ola bilərmi? İltihablanma necə təsir edir? Şişlər nə üçün yayılır? Alimlərin cavablandırmağa başladığı əsas suallar bunlardır:
1. Bəzi genetik mutasiyalar niyə xərçəngə səbəb olur, digərləri isə olmur?
Əvvəllər bütün xərçənglərin genetik mutasiyalar üzərində qurulduğu düşünülürdü. Ancaq bəzi mutasiyalar heç vaxt aktivləşmir.
Hazırda epigenetik dəyişikliklərin – yəni genlərin necə ifadə olunduğunu tənzimləyən faktorların – mühüm rol oynadığı bilinir. Bu dəyişikliklərə yaşlanma, qidalanma, ətraf mühit təsirləri və xroniki iltihab səbəb ola bilər.
2. Çirklənmə və mikroplastiklər xərçəngə yol aça bilərmi?.
Uzun müddətdir ki, asbest, radon, siqaret tüstüsü və alkoqol kimi amillərin xərçəngə səbəb olduğu məlumdur. Son illərdə isə hava çirkliliyi, mikroplastiklər və PFAS maddələrinin də risk yarada biləcəyi üzərində araşdırmalar aparılır. PM 2.5 adlı zərərli hissəciklərin ağciyər və döş xərçəngi riskini artırdığı təsdiqlənib.
3. İltihablanmanın xərçənglə əlaqəsi nədir?
Zərərli qidalanma və ətraf mühit təsirləri birbaşa DNT-yə ziyan verməsə də, iltihablanmanı artıraraq xərçəng riskini yüksəldə bilər. Uzunmüddətli iltihab bağırsaq, mədəaltı vəzi və ağciyərdə şişlərin yaranmasına təkan verə bilər.
4. Şişlər nə üçün nəzarətsiz böyüyür?
Şişlər yalnız anormal hüceyrələrdən ibarət deyil. Onların böyüməsini dəstəkləyən normal hüceyrələr də iştirak edir. Bu hüceyrələr yeni qan damarları yaradır, toxumalar formalaşdırır və immunitet sistemindən yayınmağa kömək edir. Bu səbəbdən şişlər "sağalmayan yaralar" kimi təsvir olunur.
5. Hansı risk faktorları bizim nəzarətimiz altındadır?
Siqaret istifadəsi, artıq çəki, alkoqol, günəş şüalarına həddən artıq məruz qalma kimi amillər dəyişdirilə bilən risklər arasındadır. Araşdırmalara görə, xərçənglərin təxminən 40 faizi qarşısı alına bilən səbəblərlə bağlıdır. HPV, hepatit B və C virusları və bəzi bakteriyalar da risk yaradır, lakin peyvənd və mütəmadi müayinələrlə bu risklər azaldıla bilər.
6. Doğru müalicə üsulu hansıdır?
Əvvəllər müalicə üsulları əsasən təxminlərə söykənirdi. İndi isə onkoloqlar daha dəqiq yanaşma tətbiq edir. İmmunoterapiya ilə bədənin T hüceyrələri aktivləşdirilərək xərçəng hüceyrələrinə qarşı yönləndirilir. CAR T-hüceyrə terapiyası xüsusilə qan xərçənglərində uğurlu nəticələr göstərir.
7. Xərçəng tam müalicə edilə bilərmi?
Yeni müalicə üsulları – kök hüceyrə nəqli, immunoterapiya və CAR T terapiyası – ümidləri artırıb. Ölüm faizi son 30 ildə nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb. Bir vaxtlar ölüm hökmü sayılan bəzi xərçənglər indi uzun müddət idarə oluna bilən xroniki xəstəliklərə bənzəyir.
Aydın
Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün ain.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
