Rusiya NATO ölkələrinə qarşı hibrid hücumlarını gücləndirdikcə Avropada ton dəyişir. Avropa İttifaqı bir neçə il əvvəl “düşünülməz” görünən addımları masa üzərinə qoymağa başlayıb — Rusiyaya qarşı aktiv cavab tədbirləri planlaşdırılır.
Bu ideyalar arasında Rusiyaya qarşı birgə hücum xarakterli kiberoperasiyalar, hibrid hücumların daha sürətli və koordinasiyalı şəkildə Moskvaya aid edilməsi, NATO rəhbərliyi altında qəfil hərbi təlimlərin keçirilməsi kimi təkliflər var.
Latviyanın xarici işlər naziri Bayba Braja Politicoya açıqlamasında bildirib:
“Ruslar daim sərhədləri yoxlayır — cavab nə olacaq, nə qədər irəli gedə bilərlər? Daha proaktiv reaksiyaya ehtiyac var. Söz yox, əməl mesaj verir.”
Son aylarda Rusiyaya məxsus pilotsuz uçuş aparatları Polşa və Rumıniyanın hava məkanını pozub, müəmmalı dronlar isə Avropa ölkələrində hava limanlarını və hərbi bazaları sıradan çıxarıb. GPS siqnallarının boğulması, təyyarə və gəmilər tərəfindən hava-dəniz sərhədlərinin pozulması, Polşada Ukraynaya yardım daşınan vacib dəmir yolu xəttində partlayış kimi insidentlər də qeyd olunur.
Almaniya Müdafiə Nazirliyinin dövlət katibi Florian Xan qeyd edir:
“Avropa özünə sual verməlidir: belə hibrid müharibəyə nə qədər dözəcəyik və özümüz aktivləşməyin vaxtı çatmayıbmı?”
Analitik mərkəz Globsec-in məlumatına görə, yanvar–iyul ayları arasında Avropada, əsasən Polşa və Fransada, Rusiyayla əlaqələndirilən 110-dan çox diversiya və hücum cəhdi qeydə alınıb.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin isə Avropanın militarizasiya tendensiyasını şərh edərək bildirib ki, Qərbin ritorikası fəaliyyətdən xəbər verir:
“Bu, sadəcə söz oyunudur, yoxsa reaksiya verməyin vaxtıdır?”
Avropalı liderlərin fikrincə, Rusiya Aİ və NATO-ya rəqib, hətta düşmən kimi baxsa da, Avropa nüvə silahına malik dövlətlə açıq müharibəyə girmək istəmir. Buna görə də Moskvanı “qırmızı xətləri keçmədən” sərt şəkildə cilovlamalıdır.
İsveçin müdafiə qüvvələrinin rəhbəri general Mikael Klesson vurğulayıb:
“Eskalasiya qorxusu bizi zəiflədə bilməz. Qətiyyətli olmalıyıq.”
Hazırda əsas cavab Avropanın müdafiəsinin gücləndirilməsi hesab olunur. Polşa üzərində vurulan Rusiya dronlarından sonra NATO və Aİ şərq cinahında hava hücumundan müdafiəni artırıb. Rusiya isə bu addımlara qəzəblə reaksiya verib.
10 min polşalı hərbçinin strateji infrastrukturun qorunması üçün səfərbər olunması fonunda baş nazir Donald Tusk Rusiyanı “dövlət terrorizmi”ndə ittiham edib.
Aİ xarici siyasət rəhbəri Kaya Kallas isə hibrid hücumları “son dərəcə təhlükəli” adlandıraraq blokun “güclü cavab” verməsinin vacibliyini bildirib.
İtaliyanın müdafiə naziri Guido Krozetto Avropanın passiv mövqeyini sərt tənqid edərək 125 səhifəlik geniş cavab planı təqdim edib. Sənəddə hibrid təhdidlərə qarşı Avropa Mərkəzinin yaradılması, 1 500 nəfərlik kiberqüvvələrin formalaşdırılması və süni intellekt sahəsində hərbi ekspertlərin hazırlanması təklif olunur.
Politico yazır ki, sərt ritorikaya baxmayaraq, “konkret və güclü cavabın” nə olacağı hələ də mübahisəlidir.
Ekspertlərin fikrincə, problemlərdən biri Aİ ilə Rusiyanın yanaşmalarının fərqli olmasıdır: Avropa qanun çərçivəsində hərəkət etməyə məcburdur. Parisdəki GEODE mərkəzinin professoru Kevin Limonye deyir:
“Qanunlarla yaşayan dövlətlər Rusiyanın istifadə etdiyi alətlərlə cavab verə bilərmi? Bu, həm etik, həm də fəlsəfi sualdır.”
Bəzi ölkələr isə addım-addım qanunvericiliyi sərtləşdirir. Almaniya və Rumıniya hava limanları və strateji obyektlər üzərində dronların vurulmasına icazə verən qaydalar hazırlayır. Danimarka və Çexiya artıq hücum xarakterli kiberoperasiyalara yaşıl işıq yandırıb.
Brajanın sözlərinə görə, müttəfiqlər “kiberhücumlarda daha proaktiv olmalı”, kəşfiyyat koordinasiyasını gücləndirməlidir. Avropa Rusiyanın “Şahed” dronlarının istehsal olunduğu Tatarıstandakı “Alabuqa” texnoparkı, enerji müəssisələri və ya silah daşınan qatarlar kimi kritik obyektlərə qarşı kiberoperasiyalardan istifadə edə bilər.
Bundan başqa, Aİ Rusiyaya qarşı informasiya müharibəsini də gücləndirməlidir. Brüsseldəki bir hərbi rəsminin sözlərinə görə:
“Rusiya cəmiyyəti qapalıdır. Onların düşüncə tərzini yaxşı anlayan tərəfdaşlarla daha yaxın işləməliyik.”
Diplomatlar yeni addımların “inkar ediləbilən” formatda həyata keçirilməsinin vacibliyini bildirirlər.
NATO rəsmiləri vurğulayır ki, alyans müdafiə xarakterlidir və hücum əməliyyatlarında ekstra ehtiyatlı davranmalıdır.
Bunun əvəzinə, alyansın əsas məqsədi Moskvaya qarşı birliyi və gücü nümayiş etdirməkdir: hibrid hücumlarda Rusiyanın rolunu sürətlə açıqlamaq və Litva, Estoniya sərhədlərində qəfil təlimlər keçirmək.
Helsinkidə yerləşən Hibrid Təhdidlərə Qarşı Mübarizə Mərkəzi isə üzv ölkələrə siyasət və təlim sahəsində dəstək göstərir.
