ain.az, Bakivaxti portalına istinadən məlumat yayır.
Səhiyyə Nazirliyi Elmi-Tədqiqat Travmatologiya va Ortopediya İnstitutunun şöbə müdiri, travmatoloq Rəşad Bədəlov nazirliyin saytına müsahibə verib.
Bakıvaxtı.az müsahibəni təqdim edir.
- Rəşad müəllim, ilk olaraq bilmək istərdik ki, ambulator travma nədir və bu travmalara hansı hallar daxildir?
- Ambulator travmalar insanın gündəlik fəaliyyəti zamanı aldığı, lakin hospitalizasiya tələb etməyən zədələrdir. Bu travmalar yüngül və orta dərəcəli olmaqla fərqlənir. Adətən evdə, iş yerində, idman zamanı və ya nəqliyyat qəzaları nəticəsində baş verir.
Ambulator travmalar arasında ən çox rast gəlinən hallara yüngül sınıqlar, burxulmalar, bağ və əzələ dartılmaları, qançırlar, yumşaq toxuma zədələri, kəsiklər, yanıqlar və oynaq zədələri aiddir. Bu tip travmaların vaxtında və düzgün müalicə edilməsi vacibdir. Əks halda ciddi fəsadlara səbəb ola bilər.
Müasir tibbi metodlar sayəsində ambulator travmaların əksəriyyəti uğurla müalicə edilə bilir. Burada əsas məqsəd zədənin ağırlıq dərəcəsini düzgün təyin etmək və effektiv müalicə planı hazırlamaqdır.
- Bu cür travmalara məruz qaldıqda, ilk olaraq nə etmək lazımdır?
- İlk yardım travmanın nəticələrini yüngülləşdirmək və sağalma prosesini sürətləndirmək üçün olduqca vacibdir. Hər travma növü üçün fərqli ilkin müdaxilə üsulları mövcuddur.
Ağrı olan travmalarda, həkim tərəfindən ağrıkəsicilər təyin olunmalı və xəstənin vəziyyəti izlənməlidir. Travma növünə uyğun olaraq, dərmanlar və digər tibbi müdaxilələr tətbiq edilməlidir.
- Travmaların diaqnostikası necə aparılır? Müayinə metodları barədə daha ətraflı məlumat verərdiniz…
- Ambulator travmaların düzgün müalicəsi üçün onların diaqnostikası dəqiq və vaxtında aparılmalıdır. İlk olaraq, həkim travma nahiyəsini fiziki müayinə edir və xəstənin şikayətlərini dinləyir. Sümük və oynaq travmalarında əsasən rentgen müayinəsi tətbiq edilir, çünki bu üsul sümük sınıqlarını və oynaqlarda dəyişiklikləri müəyyən etməyə imkan verir.
Əgər yumşaq toxumaların zədələnməsi ehtimal olunursa, ultrasəs müayinəsi aparılır. Bu, bağ və əzələlərin vəziyyətini yoxlamağa kömək edir. Daha mürəkkəb hallarda, xüsusilə menisk, qığırdaq və bağ travmalarının dəqiq qiymətləndirilməsi üçün maqnit rezonans tomoqrafiyası (MRT) tətbiq edilir.
Bəzi hallarda kompüter tomoqrafiyası (KT) sümük zədələrinin daha detallı görüntüsünü əldə etmək üçün istifadə olunur. Əgər sinir-əzələ sistemində problem varsa, elektromioqrafiya (EMQ) ilə sinir və əzələlərin fəaliyyəti yoxlanılır.
Müayinə metodlarının düzgün seçilməsi travmanın ağırlıq dərəcəsini dəqiq müəyyən etməyə və xəstə üçün optimal müalicə planı hazırlamağa imkan verir.
- Travmalarda fiksasiya necə aparılmalıdır?
- Fiksasiya travmanın düzgün sağalması üçün əsas şərtlərdən biridir. Zədələnmiş nahiyənin hərəkətsiz saxlanması sümük və toxumaların bərpa olunmasını sürətləndirir. Yüngül burxulmalarda elastik sarğı və ya xüsusi bandajlardan istifadə edilir. Bu da həmin hissənin stabil qalmasını təmin edir. Sınıqlar zamanı sümüyün bitişməsini düzgün şəkildə təmin etmək üçün gips tətbiq olunur. Gips travmanın növündən asılı olaraq qismən və ya tam formalı ola bilər.
Bağ və əzələ travmalarında hərəkəti məhdudlaşdırmaq məqsədilə ortopedik longetlər və xüsusi immobilizasiya cihazları tətbiq edilir. Daha ciddi sınıqlarda isə metal implantlar və ya fiksatorlar istifadə oluna bilər.Müasir dövrdə 3D texnologiyalar əsasında hazırlanan fərdi longetlər və immobilizasiya vasitələri də tətbiq olunur. Bu vasitələr xəstənin anatomik quruluşuna uyğun dizayn edildiyi üçün daha effektiv nəticə verir.
- Müasir travmatologiyada hansı yeni müalicə metodları tətbiq olunur?
- Müasir travmatologiyada bir çox innovativ müalicə üsulları istifadə edilir. Bunlardan biri trombositlə zəngin plazma (PRP) terapiyasıdır. Bu metod hüceyrə regenerasiyasını aktivləşdirərək, toxumaların sağalma müddətini xeyli sürətləndirilir.
Sümük və toxumaların bərpa prosesini stimullaşdırmaq üçün şok dalğa terapiyası da geniş yayılıb. Bu üsul xüsusilə xroniki bağ zədələri və gec sağalan sümük sınıqları üçün tətbiq edilir.Minimal invaziv cərrahiyyə isə travma zamanı ən az kəsiklə əməliyyat olunma imkanı yaradır ki, bu da xəstənin daha tez sağalmasına kömək edir.
- Travmalardan sonra fizioterapiyanın əhəmiyyəti nədir?
- Fizioterapiya travmalardan sonra hərəkət funksiyasını bərpa etmək və ağrını azaltmaq üçün ən vacib metodlardan biridir. Müalicə prosesində manual terapiya tətbiq edilir. Bu da zədələnmiş əzələlərin və oynaqların funksiyasını bərpa etməyə kömək edir.
Əzələ gücünü artırmaq və hərəkətliliyi bərpa etmək üçün müalicəvi idman hərəkətləri təyin olunur. İltihabın və ağrının azalmasına kömək etmək üçün lazer terapiyası, ultrasəs terapiyası və elektroterapiya (TENS və EMS) kimi metodlardan istifadə edilir.
Xroniki bağ və əzələ travmalarında isə şok dalğa terapiyası daha effektiv nəticələr verir. Bu metod problemli toxumalarda qan dövranını artıraraq onların daha tez bərpasını təmin edir.
- Gündəlik həyatda bu cür travmalardan necə qorunmaq olar?
- Travmaların qarşısını almaq üçün bəzi sadə, amma effektiv tədbirlər var. İlk növbədə, idmandan əvvəl isinmə hərəkətləri etmək vacibdir, çünki bu, əzələləri və oynaqları hərəkətə hazırlayır.Hərəkət zamanı sürüşkən olmayan, ortopedik ayaqqabılardan istifadə etmək travmaların qarşısını almağa kömək edir. Fiziki fəaliyyət zamanı qoruyucu vasitələrdən istifadə edilməli, evdə və iş yerində təhlükəsizlik tədbirləri görülməlidir.
Bundan əlavə, sümük və əzələlərin sağlamlığını qorumaq üçün D vitamini və kalsiumla zəngin qidalar qəbul edilməlidir. Qidalanmaya diqqət etmək, sağlam həyat tərzi keçirmək və düzgün idman metodlarından istifadə etmək travma riskini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Nəticə olaraq, ambulator travmaların düzgün müalicəsi xəstənin daha qısa zamanda sağalmasına şərait yaradır. Müasir fizioterapiya və reabilitasiya üsulları sayəsində isə fəsadların qarşısını almaq və normal həyat fəaliyyətinə daha tez qayıtmaq mümkündür.
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün ain.az saytını izləyin.
