"Vaşinqton və Moskva görüşləri tez-tez dünya nizamının dəyişilməsinə gətirib çıxarıb..."
İnsanlıq tarixində dəfələrlə "müharibə və sülh" sualı dünya gündəminin mərkəzində dayanıb. Xüsusən də Rusiya və ABŞ liderlərinin görüşləri zamanı bu mövzu bəzən açıq, bəzən isə gizli şəkildə müzakirə olunub.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə Almaniyanın "Süddeutsche Zeitung" nəşri yazıb.
Tarixi fon və həlledici anlar
Nəşrin yazdığı kimi, Moskva və Vaşinqtonun sammitləri çox vaxt yalnız ikitərəfli münasibətlərin deyil, bütöv beynəlxalq sistemin istiqamətini müəyyənləşdirib.
"Soyuq müharibə"dən bu yana belə görüşlərin sayı onlarla ölçülür. Ancaq əsas məsələ statistikada deyil - bu görüşlərin hər biri tarixi aura ilə əhatələnib. Çünki onların gündəliyində bəzən adi diplomatik mövzular yox, müharibə və sülhün taleyi dayanıb.
Nüvə gücü və siyasi teatr
Rusiyanın imperiya qüdrətindən çox şey itirməsinə baxmayaraq, onun dünyanın ən böyük nüvə arsenalına sahib olması ölkəni hələ də qlobal güc edir. Bunu da Vladimir Putin, həm də Donald Tramp yaxşı anlayır.
Tramp üçün sammit bir növ səhnədir - öz əzəmətini nümayiş etdirmək imkanıdır. Putin üçünsə bu, strateji gedişdir: Moskvanı bərabərhüquqlu oyunçu kimi təqdim etmək, dünya taleyinə təsir edən ənənəvi sammitlərin iştirakçısı olmaq.
Vyana görüşü, Berlin divarı və Karib böhranı
1961-ci ilin iyununda ABŞ prezidenti Con Kennedi və SSRİ lideri Nikita Xruşşovun Vyana görüşü buna nümunədir. İctimaiyyət böyük ümidlərlə bu sammiti izləyirdi, amma nəticədə görüş münasibətləri yumşaltmaq əvəzinə kəskinləşdirdi. Elə həmin dövrün ardınca Berlin divarı inşa olundu, bir ildən sonra isə Karib böhranı dünyanı nüvə müharibəsinin astanasına gətirdi.
Reykyavik dramı: yaxınlaşan son, amma yarımçıq qalan sülh
1986-cı ildə Ronald Reyqan və Mixail Qorbaçovun Reykyavikdəki görüşü bütün dünyanı nəfəsini tutmağa məcbur etmişdi. Onlar hətta bütün nüvə silahlarını məhv etmək barədə danışdılar. Amma ABŞ-ın kosmik raketdən müdafiə proqramı üzündən sammit nəticəsiz qaldı. Buna baxmayaraq, Qorbaçovun dediyi kimi, bu, "soyuq müharibənin sonunun başlanğıcı" oldu. Üç il sonra qarşıdurma bitdi, ardınca isə Sovet İttifaqının özü də tarixə qovuşdu.
Yalta görüşü və dünya xəritəsinin yenidən çəkilməsi
İkinci Dünya müharibəsində də ABŞ və SSRİ liderlərinin görüşləri dünyanın taleyini dəyişdi. Ruzvelt, Stalın və Çörçillin 1945-ci ildə Yaltadakı sammiti Avropanın sərhədlərini yenidən müəyyənləşdirdi, təsir dairələri bölüşdürüldü. Bu qərarların mirası bu gün də hiss olunur.
1990-cı illərdə Boris Yeltsinlə ABŞ prezidentləri arasında yaxın münasibətlər dövrü yaşandı. Putinin hakimiyyətinin ilk illərində də dialoq mövcud idi. Amma sonrakı mərhələdə münasibətlər yenidən gərginləşdi və sammitlər "soyuq müharibə" dövrünü xatırladan ritorika ilə müşayiət olunmağa başladı.
Dəyişməyən sual
Tarixin bütün bu epizodları bir həqiqəti göstərir: Moskva və Vaşinqton arasında keçirilən sammitlər həmişə adi diplomatik tədbir olmayıb. Onlar ya yeni münaqişələrin başlanğıcı, ya da dünya düzənində dönüş nöqtəsi olub. Bugünkü görüşlər də həmin ənənənin davamıdır, çünki masanın üzərində yenə də eyni sual dayanır: müharibə, yoxsa sülh?..
