Azərbaycan mediasında tanınan adlardan biri də Elçin Şıxlıdır. Peşəkar jurnalist, tərcüməçi və media meneceri kimi fəaliyyət göstərən Elçin Şıxlı müxtəlif dövrlərdə ölkənin aparıcı qəzetlərində çalışıb, ictimai fikrin formalaşmasında rol oynayıb. Xüsusilə "Ayna"-"Zerkalo" qəzetlərinin baş redaktoru kimi fəaliyyəti geniş auditoriya tərəfindən izlənilib. Hazırda Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin sədri olan Elçin Şıxlı media sahəsindəki dəyişiklikləri yaxından izləyən və bu proseslərə öz baxışını sərgiləyən təcrübəli qələm adamıdır.
Elçin Şıxlı bugünlərədə Modern.az saytının redaksiyasında qonaq olub.
Onunla milli mətbuatın 150 illiyi barədə müsahibəni təqdim edir.
- Elçin müəllim, mətbuatın 150 illiyini qeyd edirik. 1875-ci ildə yaradılan "Əkinçi" qəzetindən bu yana Azərbaycan mətbuatında nə dəyişdi? 150 il əvvəl Azərbaycan mətbuatı cəmiyyət üçün nə idi, bu gün nə ifadə edir?
- "Əkinçi" qəzetinin nəşrə başlamasından 150 il keçib. 150 il tarixi baxımdan az bir zaman deyil. Təbii ki, böyük dəyişikliklər var. Mən 150 il üçün Azərbaycan mətbuatını 3 mərhələyə ayırıram.
İlkin mərhələ təbii ki, "Əkinçi" və "Əkinçi"dən sonrakı dövr - Rusiya işğalına, yəni 1920-ci ilə qədərki zaman idi. Çünki o zamana qədər bizim bir xeyli qəzetlərimiz Bakıda çıxırdı. Rusdilli "Kaspi" qəzeti, "Füyuzat" və "Molla Nəsrəddin" jurnalları vardı. Azərbaycandilli mətbuatın problemi ondan ibarət idi ki, əhali az savadlı idi və Bakının özündə də oxuya bilənlərin sayı az idi. "Əkinçi" qəzeti bir növ ona görə də uzun müddət davam edə bilmədi. "Kaspi" isə rus dilində çıxırdı. Onun ətrafında bir cəmiyyət var idi, oxuyanları az deyldi. Çoxları "Molla Nəsrəddin" jurnalının ancaq karikaturalardan istifadə etdiyini deyir. Orada mətn az idi, əsas o zaman üçün görüntü idi. Oxuya bilməyənlər belə şəkillərə, karikaturalara baxıb nəsə başa düşə bilirdilər. Şəkillərin də altından bir-iki kəlmə yazılırdı. Mirzə Ələkbər Sabir, Cəlil Məmmədquluzadə kimi əjdahalar vardı.
Rus işğalından sonra, təbii ki, bütün bunlar məhv olub getdi. Sovet dövrünün jurnalistikası meydana gəldi. O dövrün ideoloji ştampları vardı, o çərçivələrdən qırağa çıxmaq mürəkkəb idi. Amma əsl ustalıq da ondan ibarət idi ki, sətiraltı mənalar vardı. Əsasən deyilirdi ki, "A qızım sənə deyirəm, gəlinim sən də eşit". Böyük ustalıq idi. Elə alleqorik formalardan istifadə edilirdi. Cümlənin, süjetin qurulmasında ustalıq vardı, bəlkə də, indi o cür ustalığı axtarsan, çox nadirən taparsan. 1987, 1988, 1989, 1990-cı illərin ortalarında, elə indinin özündə də bəziləri var, gözünü yumub, ağzını açır. Sözü demək asandır. O zamanlar mən qəzet redaktoru olanda, özümüzün etik qaydalarımız var idi, səs verib müəyyənləşdirmişdik həmin qaydaları. Heç o etik normalar olmasa da, Azərbaycanın qanunları var.
Son 15 ilə qədər əsas yazılı mətbuat idi. Sonradan yeni platformalar ortaya çıxdı. Get-gedə də onların forması artır.
- Kiçik bir ekskursiyadan sonra gəlin sizin təsis etdiyiniz "Zerkalo" qəzeti haqda danışaq. Qəzetin fəaliyyəti dövrünü rəhbər olaraq necə qiymətləndirərdiniz?
- Hər şeyin bir dövrü olur. Qəzetlərin ölmə zamanı hələ çatmayıb, tam ölməyib. Qəzetlər haqda ölüb demək olmaz. Amma qəzetlər Azərbaycanda koma vəziyyətindədir. Onu aparatdan açsan, öləcək. Amma dünyada bu tendensiya yoxdur. Bəli, yeni platformalar əmələ gəlib, texnoloji cəhətdən xeyli irəli gedən məqamlar var. Amma bu kino və teatr tənasübü kimidir. Kino, sinema, sinematoqraf əmələ gələndə hamı deyirdi ki, teatr öldü. Amma teatr ölmədi. Qəzetlər də hələ ki ölməyib. Bəlkə 50 il sonra tamam başqa bir forma olacaq. Amma qəzet jurnalistika deməkdir. Qəzet ilk növbədə yazı yazmaq qabiliyyətidir. Bir çox hallarda bizdə savadlı yazı yaza bilənlərin sayı xeyli azalıb. Mən deyə bilmərəm ki, hamı savadsızdır. Sadəcə olaraq Azərbaycan əhalisi, onun miqyası üçün bizdə media subyektlərinin sayı həddi artıqdan çoxdur. 25 il bundan qabaq da deyirdim ki, bəli, Azərbaycanda qəzetlərin sayı artıb. Keyfiyyət azalıb. Amma Fizikanın kəmiyyətin keyfiyyətə keçmək qanunu var. Deyirdim ki, darıxmayın bu kəmiyyət keyfiyyətə keçəcək. Amma əksinə oldu. Hələ də Azərbaycanda bu qanun işləmir. Ən azından media sahəsində kəmiyyət get-gedə artır, platformalar dəyişir, hər şey müasirləşir. Amma müasirlik bizdən gəlməyib, biz sadəcə istifadə edirik. Qəzetdə korrektor deyə peşə vardı. İndi heç bir sahədə belə bir peşə qalmayıb. Hamı tez, çevik olmağa çalışır. Tez yazım, ötürüm, hamını qabaqlayım düşüncəsi hakimdir. Təbii ki, çeviklik lazım olan bir şeydir. Qəzetdə müxbir yazını yazırdı, sonra özü, şöbə müdiri, daha sonra redaktoru oxuyurdu, lazımdısa, redaktor müavini, baş redaktor da məqaləyə baxırdı. Qəzet səhifələnib ortaya çıxandan sonra növbətçi redaktor da qəzetə baxırdı, başlıqları yoxlayırdı. Başlıq üzrə xüsusi redaktorlar olurdu. Onlar yazını oxuyub, başlığı düşünüb qoyurdular. Qəzetin belə bir şeyi vardı: o kağıza ki köçürüldü, bundan sonra yazını çıxarmaq, yaxud məhv etmək mümkün deyil. Saytlarda təəssüf ki, yazı hansısa məmurun, yaxud kiminsə xoşuna gəlmir və redaksiyaya təzyiqlər başlayır ki, yazını çıxar, başlığı dəyiş.
Qəzetlər sözün yaxşı mənasında dinazavrlar idi. Amma “buz dövrü” gələndə dinazovrlar ölür.
- Sizcə Azərbaycan mediasının o “buz dövrü” gələcək və bu anlayış mediaya necə təsir edəcək?
- Biz artıq "buz dövrü"ndəyik. Yubileyimizdir. Mən öz tərəfimdən çalışacam ki, "buz dövrü" olmasın. Mənim kimi düşünən bir çox həmkarlarım, hamımız bunun olmağını istəmirik. Çünki bu dövr yalnız qəzetləri məhv etmir. "Buz dövrü" ümumiyyətlə jurnalistikanı məhv edə bilər. İnformasiyasız cəmiyyət müdafiəsiz çağaya bənzəyir. Sən dünyadan xəbərin olmayanda zərbənin haradan gələcəyindən xəbərin olmur. Buna isə yol vermək olmaz. Bu ölkənin milli təhlükəsiziliyi deməkdir.
- Siz 2006-cı ildən Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin rəhbərisiniz. Bəziləri bu təşkilatı passiv fəaliyyətinə görə tənqid edirlər. Birliyin mediamıza hansısa təsiri varmı?
- Hazırda yoxdur. Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqı 1959-cu ildə yaradılıb və ən yaşlı təşkilatdır. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin yubileyini 2009-cu ildə Berlində keçirə bildim. Amma Bakıda keçirə bilmədim. Müxtəlif səbəblər vardı... İndi gediblər, arxalarından danışmaq olmasın, o vaxt bizim sahəyə rəhbərlik edən adamlar jurnalistikanı məhv etdilər. Mən Berlində bu yubileyi keçirə bildim, amma Bakıda belə imkan olmadı. Nəysə... Jurnalistlər Birliyi 90-cı ildə SSRİ Jurnalistlər İttifaqının tərkibindən çıxan ilk təşkilat olub və ondan sonra heç yerdən maliyyə almayıb. Maliyyəsiz çətindir, mümkün deyil. Tendensiya elə oldu ki, Mətbuat Şurası yaratdıq. Mən oradan gözlədiyimi ala bilmədim. Həmin dediyim rəhbərlik Mətbuat Şurasını məramlarından qırağa çıxartdı. Mətbuat Şurası indi çalışır, yeni adamlar, rəhbərlik gəlib. İşlərində uğurlar arzulayıram. Mən o təşkilatdan 2014-cü ildə çıxdım. Hərçənd onu təsis edənlərdən biri də Azərbaycan Jurnalsitlər Birliyi olub. İndiki halda Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin yalnız adı qalıb. Düzdür, üzvləri var. Lakin indiki şəraitdə elə bir təsiri yoxdur. Çünki jurnalist təşkilatlarının sayı 250-dən çoxdur. Demirəm ki, hamısı işləyir. Amma AJB-nin adı var.
Dedilər ki, daşı tök ətəyindən, qayıt Mətbuat Şurasına
- Jurnalistika ilə bağlı peşə birliklərindən biri də Mətbuat Şurasıdır. Oradan ayrılandan sonra Şuranın qurultaylarını, fəaliyyətlərini izləyirsinizmi?
- Yox, izləmirəm. Təbii ki, xəbərim var. Amma izləmirəm. Çünki yeni tərkib seçilən ərəfədə mənə dedilər ki, gəl, daşı ətəyindən tök, qayıt. Dedim yox. Düşmək bir ayıb, minmək başqa bir ayıb. Amma işləsinlər.
- Jurnalistika anlayışı indiki dövrdə dəyişib. Belə bir fikir var ki, telefonu olan hər kəs jurnalistika ilə məşğul ola bilər. Siz bu fikirlə razısınızmı və belə olan halda – hər kəs artıq öz problemini işıqlandıra bilirsə, biz niyə varıq, jurnalistika peşəsinə yiyələnən insanların işi nə olmalıdır?
- Azərbaycanın Konstitusiyasına görə, istənilən vətəndaş informasiya axtara, toplaya və onu yaya bilər. Bu hüququ heç kimin əlindən ala bilmərik, amma informasiya axtarmaq və onu yaymaq ustalıq istəyir. Jurnalistika isə peşədir. Məsələn, jurnalistikadan başı çıxmayan adam, ümumiyyətlə bunun peşə olduğunu anlamayan adamın dediyinə inanmaq mümkün deyil. Düzdür, nəyisə çəkib göstərir, amma indiki zamanda süni zəka vasitəsilə asanlıqla videolar – “deepfake”lər hazırlayıb, görüntü ilə də insanları aldada bilərlər. Zaman-zaman biz dövlət başçısı adından da saxta videoların yayıldığını görürük. Təbii ki, bu jurnalistika deyil, bu xuliqanlıq, hoqqabazlıqdır. Mən BBC-yə inanaram, amma “Tik-tok”da kimsə çığıraraq mənə nəyisə inandırmaq istəsə, ona inanmayacam. İndi bloger deyə bir şey də yayılıb, olsun. Amma onlar da jurnalistikadan uzaqdırlar. Jurnalist asanlıqla bloger ola bilər, amma blogerin jurnalist olmağı mürəkkəb məsələdir, onun üçün yenidən məktəb oxumalıdırlar ki, peşəni bilsin, informasiyanı bilsin.
- Siz özünüz yeni media ilə ayaqlaşırsınızmı, sosial mediada nə qədər aktivsiniz? Siz BBC-yə inanırsınız, amma bu gün Azərbaycan reallığına baxsaq, insanlar “Tik-tok”da kiminsə çığırmağına inanır.
- Dünyanın hər yerində belədir. Ciddi oxucu bütün oxucuların cəmi 20 faizini təşkil edir. Yerdə qalanlar qeyri-ciddi informasiyaya daha çox meyillidir. Məsələn, “Hollywood” aktyoru deyəndə hamının gözünün qabağına ilk növbədə Arnold Şvartsenegger, Silvester Stallone, ən pis halda Jan Klod Vandam gəlir. Amma baxsaq, onların heç biri “Oskar”a nominant olmayıb. Halbuki çox populyar aktyorlardır, milyonlar qazanıblar, savaş filmlərinin qəhrəmanlarıdır, bir yumruqla 10 nəfəri məğlub edirlər. Amma ciddi filimlər var, məsələn, Meril Stripin adını çəksək, çox adam tanımaz, o, ən gözəl, ən sanballı “Hollywood” aktrisalarından biridir və az qala hər dəfə müxtəlif kateqoriyalarda “Oskar”a namizəd olur. O da az qazanmır, amma Stallonedən yəqin ki daha az qonorar alır. Dediyim odur ki, indinin özündə də tiktokerlər heç nə etmir, cəmiyyətə heç nə qatmır, millətə xeyri yoxdur, işləri hay-küydür və ya gözəl xanımlar blogerlik edir, sırf ona görə insanlar həmin xanımları izləyir, amma mən bir ciddi yazı yazım, onu hətta sosial şəbəkə vasitəsi ilə paylaşanda belə, 100-150 adam baxar. Onlara isə milyonlarla adam baxır. Ümumiyyətlə ciddi yazarların yazdıqları ölkəyə xeyir gətirə bilər, amma tiktokerlərin heç bir xeyri ola bilməz. Bu sadəcə əyləncə indisturiyasıdır. Dəqiq elmlərdə “Nobel” mükafatı qazananlara 1-2 milyon pul verə bilərlər, amma dünyada futbol ulduzları az qala milyarderdirlər, işləri də top qovmaqdır. Mən də futbolu sevirəm, amma bu sadəcə əyləncə üçün baxıla bilər.
- Ciddi oxucu kütləsi həmişə 20 faizi olurmu və bu gün Azərbaycanda ciddi oxucunun artdığını ya azaldığını görürük?
- Ola bilər bu rəqəm 15, bəzi yerlərdə 25 faizi olsun. Amma Azərbaycanda getdikcə ciddi oxucu kütləsi azalmaqdadır. Hamı telefonlardadır və telefondan ancaq qısa məlumatlara baxmaq olur. Qısa xəbər verilə bilər ki, azərbaycanlı İranda Prezident seçildi, amma bunun nə üçün belə olduğu, nə üçün azərbaycanlının orada prezident seçildiyini ciddi yazıdan başa düşmək olar. Onu da yerdə qalan 80 faiz oxumayacaq. Təəssüf.
- Jurnalistikaya gələn gənclərlə bağlı nə düşünürsünüz, onlar idealist ola bilərmi, yoxsa sadəcə özünü düşünən, brend və sosial statusa arxalanan şəxslər olacaq? Onların fəaliyyəti ciddi oxucunun artıb-azalmağına necə təsir edə bilər?
- 20 faiz bizim dövrümüzdə də elə idi, bizdən qabaq da, bizdən sonra da elə olacaq. Gənc jurnalistlərə gəldikdə, bir çoxları özləri üçün bu işi seçir. Ciddi peşə vasitəsi ilə xeyir vermək istəyən adamların sayı həmişə olub və olacaq, amma azdılar. Mən bir çox gözəl qələm sahibi tanıyıram ki, jurnalistikadan gedib və ən yaxşı halda mətbuat katibi olublar. Bura tramplin kimi baxıblar. Təəssüf ki, bizim jurnalistikada düzgün, təmiz yolla varlanmaq mümkün deyil, amma müxtəlif yollar var, reketlik və sair deyirik, bu vasitə ilə qazananlar var ki, onlar da çox deyil. Çox adam tanıyıram ki, onlar bu məsələlərə görə jurnalistikadan uzaqlaşmasaydılar, mən bu qədər bədbin danışmazdım. Bizdə çox yaxşı gənclər var idi, ailə həyatı qurandan sonra jurnalistikadan uzaqlaşıblar.
- Jurnalistikanı tədris edən universitetlər haqqında nə düşünürsünüz, onlar bu ixtisası gənclərə yaxşı öyrədə bilirmi?
- Öyrədirlər. Mən haradasa 20 il bundan əvvəl Bakı Dövlət Universitetində dərs demişdim. Qrupa girəndə ilk sualım "kim jurnalist olacaq, yaxud olmaq istəyir?" olurdu. 3-4 əl qalxırdı. Yerdə qalan uşaqlar da savadlı, dünyagörüşlü idi, amma onlar jurnalist olmaq istəmirdi və çoxusu da olmadı. Soruşanda deyirdilər ki, balım çatmadı istədiyim yerə, ona görə bura düşdüm və sair. Amma jurnalistikaya gələn uşaqlar üzə çıxa bildilər. Məktəbin özü nəzəriyyəyə daha çox yer və zaman verir, redaksiyalara gələndə daha fərqli mənzərə görürsən. Hər bir halda beyində nəsə olmalıdır ki, onu sonra da praktikada reallaşdıra biləsən. Bu baxımdan Bakı Dövlət Universitetində yaxşı jurnalistika məktəbi var.
- Futbolu sevdiyinizi dediniz, gəlin bir anlıq jurnalistikanı futbol meydançası kimi təsəvvür edək. Burada siz haradasınız, Mətbuat Şurası, qəzetlər, agentliklər, saytlar, sosial şəbəkələr, danışdığımız blogerlər haradadır?
- Cədvəl kimi baxsaq, burada sosial şəbəkələr irəlidədir. Çünki hamı ona maraq göstərir, məğzi də pis deyil, sadəcə biz insan kimi hər yaxşı şeyi korladığımız kimi, bunu da korlamışıq. Sosial şəbəkələrdə informasiya üfiqi-demokratik şəkildə paylanılır. Hamı eyni səviyyədədir və imkanlar da eynidir. İkinci yerdə saytlar gələcək, çünki kifayət qədər çevikdirlər, üçüncü yer “Youtube” kanallarıdır, dördüncü yer ənənəvi televizya və radionundur, qəzetlər isə köməkçi heyət kimi skamyanın küncündə oturanlardır. Hərçənd potensial var, amma nəticə belədir. Yəqin ki, Hansi Flik qəzetləri meydana buraxmazdı.
- Bəs hücumçu, müdafiəçi kim olardı? Kim qapıda durardı, kim qrupla oynamağı bacarmazdı?
- Hücuma keçənlər çevikliyinə görə sosial şəbəkələr, saytlar olardı. Biz stadiona gələnləri də nəzərə almalıyıq. Elə etməliyik ki, iynə atsaq, yerə düşməsin. Bu ondan irəli gələ bilər ki, ortalıqda kontent, məğz var. Siz yazı yazıb, ortalığa problem qoyub, həll yollarını göstərirsinizsə, tamaşaçı sizin oyununuza gələcək. Bunu etməsəniz, tamaşaçı gedəcək sosial şəbəkəyə və kimin ağlına nə gəldi, onu edəcək.
- Biz komanda şəklində qrup oyunu oynaya bilirik, yoxsa Azərbaycan oyunçuları kimi hərə özünü düşünür ?
- Çox təəssüf ki, Azərbaycan bir millət olaraq əlbəyaxa döyüşlərdə yaxşıdır, amma komanda da hələ ki oynamağı bacarmırıq, alınmır. Bu cür oyun aparmaq mürəkkəb prosesdir. Komanda kimi çıxış edə bilmirik. Təşkilatlarımız var – Mətbuat Şuarsı var.
- Bəs Mətbuat Şurası o meydançada haradadır, onu demədiniz..
- Meydançada, amma ortalıqdadır. Ortalıqdadır o mənada ki, nə yuxarıda, nə aşağıdadır, üzdədir.
- Əvvəllər “İlin ən yaxşı jurnalisti” nominasiyaları olurdu, hətta yaradıcısı olduğunuz Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi verirdi bu mükafatı, həmişə bu peşənin sahiblərini diqqətdə saxlamısınız. Sizə görə ən yaxşı jurnalist necə olur?
- Ən yaxşı jurnalisti təyin etmək və mükafat vermək istənilən halda subyektiv məsələdir. Çünki mənim bəyəndiyim, xoşladığım yazının müəllifini siz bəyənməyə bilərsiniz. Soruşanda da niyə bəyənmirsən, ortaya arqumentlər də qoya bilərsiniz. İl 365 gün yox, 50 gündən bir olsaydı problem də az olardı. 50 gündən bir ilin ən yaxşı jurnalistini seçmək daha rahat olardı və heç kim də inciməzdi. Amma 365 gün də çoxdur.
- Sizin subyektiv fikrinizcə, Həsən bəy Zərdabidən bu yana Azərbaycanın ən yaxşı jurnalistləri kimlər olub, ad çəkmək olar?
- Yox. Çünki hərənin öz dövrü olub. Burada Nəcəf Nəcəfovun adını çəkib, başqasının adın çəkməsəm, düzgün olmaz. Çünki Nəcəf Nəcəfov komanda yığıb və o zaman yaxşı mənada olan kütlə yetişməsəydi, Nəcəf Nəcəfov və başqaları da yetişməzdi. Bax komanda burada var idi.
- 150 ili deməyək, 15 ili deyək...
- Mənim tanımadığım çox adam var deyə, bir şey demək istəmirəm. Bu saat saytların sayı yüzlərlədir. Yaxın dostlarımla söhbət edəndə soruşuram gündə neçəsinə baxırsan, 5-6 sayt deyirlər, biz jurnalist olaraq özümüzü öldürsək 10-na baxarıq. Yüzünə baxa bilmirik, ola bilsin ki, baxa bilmədiklərimdə jurnalistlər var. Amma o resursun özü heç nədir və resursun özü maraqsız olduğu üçün jurnalistin özünün də potensialı açılmır.
- "Azərbaycan mediasının kapitanı mənəm" deyəcək çox adam var. Bəs siz kimi hesab edərdiniz?
- Ümumiyyətlə, "media kapitanı" sözündən heç xoşum gəlmir. Buna görə məndən inciməsinlər. Bizdə deyəsən kapitan qalmayıb, ancaq matroslar və ən yaxşı bosmanlardır. Təbii ki, mən gələcək haqqında danışanda bu günü düşünürəm. Biz bu gün gələcək haqqında düşünməsək, gələcək də olmayacaq.
Amma bu gün təbii ki, biz öz aramızda belə, bu müsahibəni alırıqsa, mən fikirlərimi söyləyirəm, siz mənə suallarınızı verirsinizsə, deməli biz sabahı düşünürük və bu günü boş qoymuruq.
- Bu gün Azərbaycan jurnalistikası onun gündəmini təmin edəcək səviyyədədirmi? Məsələn, biz çox vaxt görürük ki, jurnalistlər şikayətlənir ki, gündəm yoxdur. Əslində ənənəvi olaraq jurnalistika özü gündəm yaratmalı deyilmi?
- Yox. Jurnalist gündəm yaratmamalıdır. Çünki biz gündəm yaradanda aləm qarışacaq bir-birinə. Gündəm bilirsiniz niyə yoxdur? Azərbaycan fiziki cəhətdən miqyas olaraq gündə 100 xəbər olacaq yer deyil. Yəni onlar mətbuat orqanlarına çıxarılası xəbər deyil. Buna görə də uşaqlar şikayət edir.
Bu qeyri-mümkün olan şeydir. Ona görə də “copy-past” olunur, hamı bir-birini təkrarlayır. Başlıqda bir sözü dəyişirik ki, o alqoritm tutmasın ki, bu eyni yazıdır. Gerçəklikdən biraz uzaqlaşmışıq.
- Sizcə də bu gün Azərbaycan jurnalisti xəbər verəndən daha çox reaksiya alan deyilmi?
- Təəssüf ki, belə bir şey var. Əslində biz sosial platformalar, sosial media vasitəsilə öz oxucularımızın sayını artırmalıyıq. Lakin burda əksinə baş verir. Kimsə küçədə nəyisə görür və nəyisə çəkir. Hamı jurnalist olaraq sosial medianın arxasınca düşür. Mənasız və məntiqsiz bir gündəm yaradır. Hərçənd bizim daha ciddi problemlərimiz var. Hamı başlayır ki, aha, rusdillilərin sayı artdı.
Son günlərdə bir tendensiya görürəm. Ölkə Prezidenti Çinə səfər edəndən sonra “Bu dil Azərbaycanda sürətlə yayımalıdır” başlığı altında xəbər paylaşırlar. Nə dili - baxırsan ki, Çin dili. Yayılır yayılsın da. Çin böyük ölkədir və bu dili bilənlərin sayı çox olmalıdır.
- Hər bir peşəninki kimi, jurnalistikanın da funksiyaları var və çoxşaxəlidir. Azərbaycan mətbuatı bu funksiyaların hamısını yerinə yetirə bilirmi? Yaxud hansı funksiya ilə məhdudlaşıb?
- Tam yetirə bilmirik. Amma işləyənlər çoxdur. Yenə deyirəm, qüvvələr pərakəndədir. Qüvvələr dağıdılıb. Hərə çalışır ki, nəsə eləsin. Lakin biri var milli komanda, hansı ki bizdə yığma komanda deyirlər, amma yanlış ifadədir, seçmə komanda olmalıdır. Yığma əlinə nə keçdi yığırsan, amma seçəndə komanda yaranır.
Biz seçmə jurnalistikanı yaratmalıyıq. Bu o demək deyil ki, o biriləri qovmalıyıq. Yox. O seçmələr o biriləri də seçməlidir. Burda yalnız peşə və peşəkarlıq meyarı olmalıdır. Başqa cür ola bilməz.
- Az əvvəl gələcəklə bağlı fikirləşdik. 20 il sonra Elçin müəllim nikbin düşünəcəkmi?
- Hər halda əlimdən gələni etməyə çalışacam ki, dediklərimi gerçəkləşdirmək mümkün olsun. Burada da seçmə komanda lazımdır. Bir-birimizi seçib, düşünüb, bir yerə toplanıb və “dəmir yumruq” kimi yumruq olmalıyıq. Biz izah etməliyik ki, doğrudan da jurnalistika IV hakimiyyətdir və bu IV hakimiyyət digər üç hakimiyyətin düşməni deyil. Məmur təbəqəsi düşünür ki, media düşməndir. Xeyr. Məmurlar öz işlərini elə qurmalıdırlar ki, tənqid olsun, amma o tənqidlərə də cavab verə bilsinlər. Bu dəqiqə mənim dediklərimi də tənqid etmək olar. Bu da təbiidir. Deyəcəklər hə, boş-boş danışır, amma özü heç nə etməyir. Məmurlar bilməlidir ki, media onların görə bilmədiklərinə işarə edir. Göstərir ki, başını çevir bir ora da bax. Bəlkə gözündən nəsə yayınıb. Bəlkə sənin işlərini yanlış görüb sənə demirlər?
- 150 ildir ki, öz aramızda “əlbəyaxa” döyüşürük. İndi zamanın qaçınılmazıdır sanki, bizi məcbur edir ki seçmə komanda olmalıyıq. O nöqtəyə nə vaxt gələ biləcəyik?
- Mütləq gəlməliyik. Əslində gəlmişik də. Sadəcə olaraq ya məşqçi, ya da komandanın kapitanı yoxdur. Biz Qarabağı necə azad etdik? Bizim kapitanımız var idi. Ali Baş Komandan, Prezident kapitan idi. Burda artıq o “əlbəyaxa” döyüş bacarıqları komandada birləşdi. Buna görə də biz torpaqları geri qaytara bildik.
- Yeni sayt açsanız və ya qəzet yaratsanız onun adı, konsepti və prinsipi nə olardı?
- Adını dəyişməzdim. Konseptin istiqamətini Türk dövlətlərinə yönəldərdim. İlham Əliyev dəfələrlə söyləyib, ən bariz nümunəsi də 2024-cü il fevralın 14-də andiçmə mərasimindəki çıxışı idi. Deyir ki, “bizim ailəmiz var və bizim ailəmiz Türk dünyasıdır”. Mən bu istiqamətdə işləməyə üstünlük verərdim. Çünki Azərbaycanı istəməyənlər çoxdur. Azərbaycan nə qədər indiki halda bu gün üçün güclü olsa, amma yanındakı qardaşlarına istinad vermək mümkün olmasa, çətin olacaq. Dünya təkqütblü olmaqdan çoxqütblülüyə doğru gedir. Biz Türk dövlətləri olaraq öz güc mərkəzimizi yaratmalıyıq.
- 150 illiklə bağlı jurnalistlərin mükafatlandırılması, təltif olunması və digər məsələlərlə bağlı hansısa təklifləriniz varmı?
- Təklif deyəndə ki, Jurnalistlər Birliyiinin "Zərdabi" mükafatı var. Onu verəcəyik. Digər yandan, müxtəlif strukturlar, Medianın İnkişafı Agentliyi, Mətbuat Şurası var. 200-dən artıq jurnalist təşkilatı mövcuddur. Mükafatlandırma ilə bağlı hərənin bir təklifi, qərarı olacaq.
- 150 illik Azərbaycan jurnalistikasının obrazını necə düşünürsünüz?
- Zəhmətkeş kimi. Versiyalar var ki, Həsən bəy Zərdabi ancaq kənd təsərrüfatı ilə bağlı yazacağından qəzetin adını "Əkinçi” qoyub. Amma biz toxum səpmişik.
- Azərbaycan jurnalistikasını 1-10 arası şkalada neçənci yerə qoyardınız?
- Reallıqda, ən yaxşı halda təxminən 9-cu yer. Dünyada media tamam başqa yerdədir, orada başqa geniş imkanlar, standartlar var. 2004-cü ildə "Dewalt" qəzetində olanda, saytlarında "Volkswagen" şirkətinin bir günlük reklam qiyməti 24 min alman markı idi. Bircə banner... Təsəvvür edirsiniz? Banerlər də orada çox idi. Nə zaman ki, Azərbaycanda “Volkswagen” kimi iri şirkətlər olacaq və onlar telefonlara mesaj atmaq yerinə, media subyektlərinə reklam verəcək, onda bəlkə Azərbaycan gəlib 5-ci yerə çıxacaq.
