Müəllimlərin İşə Qəbulu (MİQ) imtahanlarının nəticələri uzun illərdir ki, cəmiyyətdə müzakirə mövzusudur. Əsas sual budur: əgər pedaqoji fakültəni bitirmiş məzun minimal bal belə toplaya bilmirsə, buna görə məsuliyyəti kim daşıyır – universitet, yoxsa Elm və Təhsil Nazirliyi (ETN)?
1. Məsuliyyət bölgüsü
Məsuliyyət tək bir tərəfin üzərinə yüklənə bilməz. Burada həm universitetlərin, həm də ETN-in üzərinə bərabər pay düşür.
• Universitetlərin məsuliyyəti (50%) – zəif tələbəyə diplom vermək, keyfiyyətsiz tədris prosesi, təcrübə imkanlarının məhdudluğu.
• ETN-in məsuliyyəti (50%) – akkreditasiya mexanizmlərinin səmərəsizliyi, zəif universitet və filiallara “yaşıl işıq” yandırmaq, pedaqoji təhsil üçün metodik bazanın zəif qurulması.
2. Akkreditasiya və nəzarət problemi
Nazirlik universitetlərin fəaliyyətinə nəzarəti akkreditasiya vasitəsilə həyata keçirir. Lakin zəif tədris imkanları olan fakültələr və filiallar bu prosesi asanlıqla keçə bilir. Bu, keyfiyyətsiz kadrların bazara daxil olmasına yol açır. Əgər akkreditasiya real, şəffaf və sərt meyarlarla aparılmasa, ali təhsil müəssisələrinin verdiyi diplomun çəkisi azalır.
3. Tədris-metodik bazanın zəifliyi
Pedaqoji fakültələrin əsas vəzifəsi gələcək müəllimi məktəb dərslikləri üzərində işləməyə hazırlamaqdır. Lakin:
• Məktəb dərsliklərinin keyfiyyətində problemlər qalmaqdadır.
• Ali məktəblərdə pedaqoji ixtisaslar üçün kifayət qədər dərslik və metodik vəsait nəşr olunmur.
• Son 35 ildə pedaqoji təhsil üçün dövlət proqramları, qrant mexanizmləri, sistemli tədqiqat maliyyələşməsi aparılmayıb.
4. Pedaqoji təcrübənin deformasiyası
Keyfiyyətli müəllim hazırlığında pedaqoji təcrübə həlledici rol oynayır. Əvvəllər 3 ay davam edən praktikalar indi 1 aya endirilib, qalan müddət formal oyunlarla əvəzlənir. Bu isə tələbələrin real məktəb mühitinə adaptasiyasını ciddi şəkildə zəiflədir.
5. Ali təhsil sisteminin ümumi problemləri
MİQ nəticələrinin zəifliyi təkcə pedaqoji fakültələrin deyil, bütövlükdə ali təhsil sisteminin struktur problemlərinin göstəricisidir:
• konseptual islahat strategiyasının olmaması,
• strateji baxış və idarəetmədə elmi yanaşmanın zəifliyi,
• rəqəmsal transformasiya və innovasiyaların tətbiqində gerilik,
• inkişaf layihələri və qrant siyasətinin yoxluğu,
• kadr və maliyyə təminatında qeyri-kafilik.
6. Həll istiqamətləri
Problemin həlli üçün aşağıdakı addımlar vacibdir:
1. Akkreditasiya prosesinin sərtləşdirilməsi – zəif universitet və filialların bağlanması və ya birləşdirilməsi.
2. Metodik bazanın yenilənməsi – pedaqoji ixtisaslar üçün yeni dərsliklər, tədris vəsaitləri hazırlanmalı, beynəlxalq təcrübə tətbiq olunmalıdır.
3. Pedaqoji təcrübənin gücləndirilməsi – tələbələrin məktəb mühitində ən azı bir semestr praktiki fəaliyyət göstərməsi təmin edilməlidir.
4. Tədqiqat və qrant siyasəti – pedaqoji sahədə elmi araşdırmalar üçün müstəqil qrant proqramları yaradılmalı, universitetlərin bu istiqamətdə fəaliyyətinə maliyyə dəstəyi verilməlidir.
5. Strateji idarəetmə – ali təhsil sisteminə konseptual yanaşma hazırlanmalı, uzunmüddətli inkişaf planı qəbul edilməlidir.
MİQ nəticələrinin zəifliyi təkcə tələbənin və ya universitetin günahı deyil, sistemli yanaşmanın olmamasının nəticəsidir. Əgər məsuliyyət bölgüsü aydın müəyyən edilməsə və real islahatlar həyata keçirilməsə, pedaqoji təhsildə keyfiyyət problemi davam edəcək və bu, bütövlükdə ölkənin təhsil sisteminin gələcəyinə mənfi təsir göstərəcəkdir.
Dosent: İlham Əhmədov
