Azərbaycan xalqının Qarabağla bağlı otuz illik dərdi və narahatlığı 2020-ci ildə cəmi 44 gün çəkən müharibə ilə sona çatdı. Bu, sadəcə bir hərbi qələbə deyil, həm də illərlə tapdalanan ədalətin bərpası demək idi. Prezidentimiz, Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin illər öncə ən böyük beynəlxalq toplantılarda qətiyyətlə dediyi "Qarabağ Azərbaycandır və nida işarəsi" sözü bu mübarizənin ruhunu təşkil etdi. Bu güclü söz, sülh danışıqlarının heç bir nəticə vermədiyini görəndə, Azərbaycanın öz haqqını öz gücü ilə qaytarmaq qərarının göstəricisi oldu. Bu Zəfər illərlə susan dünyanın qarşısında milli iradəmizin necə qalib gəldiyini, ölkəmizin hazırda hansı böyük quruculuq işləri apardığını və müasir dövrdə suverenliyimizin necə tam təmin olunduğunu əhatə edən tarixi hadisələr zənciridir
Uzun illər boyu aparılan sülh danışıqları heç bir nəticə vermədi. Ermənistan bu danışıqlardan işğal etdiyi ərazilərdə möhkəmlənmək üçün istifadə edirdi, bu da status-kvonun saxlanması demək idi. Eyni zamanda, BMT Təhlükəsizlik Şurasının Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü təsdiqləyən dörd mühüm qərarı beynəlxalq vəziyyət tərəfindən icra olunmurdu. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 822, 853, 874 və 884 saylı qətnamələrinin kağız üzərində qalması Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa olan inamını sarsıtsa da, daxili qətiyyətini daha da gücləndirdi. Bu laqeydlik Azərbaycanı çətin seçim qarşısında qoydu: ya hər şeyi olduğu kimi qəbul etmək, ya da haqqımızı müharibə yolu ilə bərpa etmək. Azərbaycan ikinci yolu seçdi. Ölkənin iqtisadi gücü artdıqca, ordumuz müasirləşdi və ən son texnologiyalarla ilə təchiz edildi. PUA-lar döyüş meydanında düşmənin ağır texnikasını məhv etməklə müharibənin gedişatını tamamilə dəyişdi və bu, XXI əsrin müharibə strategiyasında yeni səhifə açdı. Amma ən əsası, Qələbəni gətirən silahdan daha çox, əsgərlərimizin və bütün xalqımızın "Ya Qarabağ, ya ölüm" qətiyyəti, yəni sarsılmaz iradəsi oldu. Bu iradə, Ali Baş Komandanın ətrafında birləşərək, Vətən müharibəsində "dəmir yumruq" kimi çıxış etdi.
44 gün ərzində Azərbaycan Ordusu cəbhənin fərqli istiqamətlərində sürətlə irəlilədi. Bu müddət ərzində Füzulidən Cəbrayıla, Zəngilandan Qubadlıya qədər bir çox şəhər və kənd azad edildi. Ordumuzun irəliləyişi düşmən üçün gözlənilməz oldu. Hər azad edilən kənd və şəhər xalqa böyük sevinc gətirirdi. Lakin müharibənin taleyini həll edən ən əsas hadisə 8 Noyabrda Qarabağın tacı olan Şuşanın azad edilməsi oldu. Şuşa bizim üçün sadəcə hərbi qazanılan bir şəhər deyil, mədəniyyətimizin və mənəviyyatımızın qeyrət simvoludur, əsl Azərbaycan ruhunun daşıyıcısıdır. Şuşanın azad edilməsi düşməni tamamilə sarsıtdı və onları məğlubiyyəti qəbul etməyə məcbur etdi. Şuşa döyüşü əsgərlərimizin inanılmaz gücünü və peşəkarlığını göstərən nadir əməliyyatlardan biri idi. Hündür, sıldırım qayalardan dırmanaraq, ağır dağ şəraitində, əsasən yüngül silahlarla və əlbəyaxa döyüşlərlə qazanılan bu qələbə, Azərbaycan əsgərinin qeyrətini və ruhunun nə qədər güclü olduğunu dünyaya göstərdi. Şuşa azad edildikdən cəmi iki gün sonra, 10 noyabr 2020-ci ildə imzalanan Bəyanatla Ermənistan Ağdam, Kəlbəcər və Laçını heç bir döyüş olmadan geri qaytardı. Beləliklə, beynəlxalq hüquqla təsdiqlənmiş ədalət hərbi güclə bərpa olundu. Lakin bu Zəfər yalnız 2020-ci illə bitmədi; Azərbaycanın suverenliyinin tam təminatı müasir dövrün ən son hadisələri ilə başa çatdı.
2020-ci il Zəfərindən sonra Ermənistan silahlı qruplarının Qarabağın Azərbaycanın nəzarətinə keçməmiş hissəsində qalması və oradan davamlı təxribatlar törətməsi regionda sabitliyə mane olurdu. Bu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi üçün daimi təhlükə idi. Bu qeyri-müəyyənlik sülh müqaviləsinin imzalanmasına ciddi maneə yaradırdı. Sülh danışıqlarında Ermənistanın müxtəlif bəhanələrlə uzatması və Azərbaycan ərazisindən tam çıxmamaq cəhdləri qarşısında Azərbaycan tərəfi qətiyyətli addım atdı. 2023-cü ilin sentyabr ayında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri beynəlxalq hüquqa uyğun şəkildə lokal xarakterli antiterror tədbirləri keçirdi. Bu tədbirlər cəmi bir gün çəkdi və bölgədəki qeyri-qanuni erməni silahlı birləşmələri silahı yerə qoymağa məcbur oldu. Bu hadisə Azərbaycanın suverenliyini bütün beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisində tam şəkildə təmin etdi. Bu, İkinci Qarabağ müharibəsinin son nöqtəsi oldu və Azərbaycan Respublikasının bütün ərazisi üzərində dövlət nəzarəti bərpa edildi. Artıq Qarabağda "status" məsələsi birdəfəlik tarixə qovuşdu. Bu, Azərbaycanın öz torpağına sahib çıxmaq iradəsinin son və qəti təzahürü oldu və regionda uzunmüddətli sülhün təməlini qoydu.
Zəfər qazanıldıqdan sonra ölkəmizin qarşısında yeni və çox böyük bir vəzifə dayandı: işğaldan azad edilən əraziləri sıfırdan yenidən qurmaq. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dərhal Böyük Qayıdış adlanan genişmiqyaslı proqrama start verildi. Bu proqramın əsas məqsədi viran qalmış əraziləri dünyanın ən müasir standartlarına uyğun gələn yaşayış yerlərinə çevirməkdir. Bu prosesdə bir çox müasir layihələr həyata keçirilir: "Ağıllı kənd" və "ağıllı şəhər" layihələri çərçivəsində Ağalı kəndi kimi, bütün yaşayış məntəqələrində enerji, su, təhlükəsizlik və idarəetmə sistemləri ən son texnologiyalar əsasında qurulur. Bu, keçmiş məcburi köçkünlərin öz doğma yurdlarına təhlükəsiz və rahat şəkildə qayıtmasını təmin edir. Bu layihələr Qarabağı Azərbaycanın gələcəyə yönəlmiş inkişafının vizyonuna çevirir. Həmçinin Füzuli, Zəngilan və Laçında beynəlxalq hava limanları tikildi. "Zəfər yolu" daxil olmaqla, minlərlə kilometr yeni avtomobil və dəmir yolları çəkilir. Bütün bunlar həmin ərazilərin tez bir zamanda ölkənin iqtisadi həyatına qayıtmasını təmin edir. Eyni zamanda, tarixi və dini abidələrin Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə bərpası işləri də uğurla davam etdirilir. Bütün bu quruculuq işləri göstərir ki, Azərbaycan Zəfəri yalnız hərbi deyil, həm də iqtisadi və sosial inkişaf sahəsində də möhkəmləndirir. Bu, dünyaya Azərbaycanın sülhə və inkişafa nə qədər böyük önəm verdiyini göstərən ən gözəl nümunədir.
Zəfər Günü sadəcə daxili məsələləri həll etməklə qalmadı, həm də Cənubi Qafqaz regionunun siyasi vəziyyətini kökündən dəyişdi və Azərbaycanı regionun əsas söz sahibinə çevirdi. Ən vacib dəyişikliklərdən biri Zəngəzur dəhlizi layihəsidir. Bu dəhliz Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla və Türkiyə ilə birləşdirəcək. Bu, Azərbaycanın və bütün türk dövlətləri üçün yeni bir imkan və birləşdirici yol deməkdir. Zəngəzur dəhlizi həm də Çindən Avropaya uzanan Orta Dəhliz üçün ən qısa və təhlükəsiz marşrut olaraq, Azərbaycanın beynəlxalq tranzit və ticarət mərkəzi kimi əhəmiyyətini böyük ölçüdə artırır. Bu, bölgə iqtisadiyyatına böyük təkan verəcək.
Azərbaycan hazırda regionda sülh və əməkdaşlıq üçün çalışır. 2023-cü il hadisələrindən sonra sülh müqaviləsinin imzalanması üçün daha real imkan yaranıb. Azərbaycan Ermənistanla münasibətlərin normallaşması üçün beynəlxalq hüquqa və suverenliyə hörmət əsasında qurulmuş beş təməl prinsip təklif edir. Bu, Azərbaycanın sülhə sadiqliyini və bölgədəki bütün dövlətlərin bir-birlərinin sərhədlərini tanımasını istədiyini göstərir. Ermənistanın bu sülh təkliflərinə gecikmədən müsbət cavab verməsi regionda uzunmüddətli sülhün və iqtisadi inkişafın açarıdır. Azərbaycan bu məsələdə qətiyyətli olaraq, bölgədə sülhün təmin olunmasına çalışır və buna nail olacağına inanır.
Nəticə olaraq, 8 Noyabr-Zəfər Günü sadəcə bir bayram yox, milli iradənin hər cür çətinlikdən və siyasi ədalətsizlikdən daha güclü olduğunu sübut edən böyük bir dastandır. Prezident İlham Əliyevin liderliyi altında qazanılan bu Qələbə və 2023-cü ildə suverenliyin tam təmin edilməsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etdi. "Qarabağ Azərbaycandır!" şüarı bu gün artıq bir arzu yox, hər kəsin qəbul etdiyi əbədi bir tarixi həqiqətdir. Zəfərin ardınca gələn Böyük Qayıdış prosesi isə hərbi uğurumuzun iqtisadi və sosial inkişafla möhkəmləndiyini göstərir. Azərbaycan bu gün gələcəyə həm hərbi, həm iqtisadi, həm də bölgənin siyasi lideri kimi addımlayır, öz tarixində yeni, parlaq bir səhifə açır və bu uğurlarını davamlı inkişaf və sülhlə daha da möhkəmləndirir.
Əmir İmanov,
Naxçıvan Televiziyasının aparıcısı
