Fələstin Dövlətinin Azərbaycan Respublikasındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Əhməd Metaninin APA-ya müsahibəsi
Azərbaycanın postmünaqişə dövründə bərpa-quruculuq sahəsində təcrübəsi və artan beynəlxalq rolu Fələstinlə vacib əməkdaşlıq imkanları yaradır
- Cənab səfir, artıq bir müddətdir Azərbaycandasınız və bir sıra rəsmi şəxslə görüşmüsünüz. Müzakirələr zamanı əsas mövzular hansılar olub?
- Azərbaycan rəsmiləri ilə müzakirələrimiz daima Fələstin Dövləti ilə Azərbaycan Respublikası arasında ikitərəfli münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə yönəlib. Ən əsas mövzular beynəlxalq platformalarda siyasi koordinasiyanın gücləndirilməsi, təhsil, iqtisadi və mədəni əməkdaşlığın genişləndirilməsi və tərəfdaşlığının dərinləşdirilməsi olub. Biz, həmçinin, humanitar əməkdaşlığa – xüsusilə Qəzzanın bərpası və mövcud böhrandan təsirlənmiş Fələstin qurumlarına dəstək məsələlərinə xüsusi diqqət ayırırıq. Bundan əlavə, iqlim diplomatiyası və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi çoxtərəfli çərçivələrdə əməkdaşlıq əsas istiqamətlərimizdən biridir. Azərbaycanın postmünaqişə dövründə bərpa-quruculuq sahəsində təcrübəsi və artan beynəlxalq rolu Fələstinlə vacib əməkdaşlıq imkanları yaradır – həm infrastrukturun bərpası, həm də təhsil və təlim vasitəsilə insan kapitalının inkişafı baxımından.
Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlarda Fələstin xalqının hüquqlarını ardıcıl şəkildə müdafiə edib
- İki ölkə arasında münasibətlərdə hansı diqqətəlayiq dəyişikliklər müşahidə olunub?
- Azərbaycanda Fələstin səfirliyinin açılmasından sonra ikitərəfli münasibətlər həm dərinlik, həm də miqyas baxımından əhəmiyyətli şəkildə inkişaf edib. Diplomatik təmsilçilikdən başlayan əlaqələr bu gün siyasi, təhsil, mədəni və humanitar sahələri əhatə edən çoxşaxəli tərəfdaşlığa çevrilib. Azərbaycan BMT, İƏT və Qoşulmama Hərəkatı kimi beynəlxalq təşkilatlarda Fələstin xalqının hüquqlarını ardıcıl şəkildə müdafiə edib. Eyni zamanda, Fələstin də bu platformalarda Azərbaycanın təşəbbüslərini dəstəkləyib ki, bu da qarşılıqlı hörmət və həmrəyliyin göstəricisidir. Praktiki səviyyədə isə təhsil əlaqələri genişlənib – artıq Azərbaycan universitetlərində təqaüdlə təhsil alan fələstinli tələbələr var. Həm də müştərək mədəni layihələrə və ictimai diplomatiya təşəbbüslərinə maraq artır. Eyni zamanda, ölkələrimiz arasında Qəzza ilə bağlı humanitar və bərpa-quruculuq təşəbbüslərində koordinasiya güclənib. Bütün bunlar göstərir ki, Fələstin–Azərbaycan münasibətləri yalnız rəsmi mərasimlər və simvolizmlə məhdudlaşmır, ədalət, suverenlik və qarşılıqlı dəstək kimi ortaq dəyərlərə əsaslanır. Biz Prezident İlham Əliyev cənablarına, Azərbaycan hökumətinə və xalqına Fələstinə davamlı dəstəyinə və səxavətinə görə dərin minnətdarlığımızı bildiririk. Prezident Əliyevin müdrik rəhbərliyi altında Azərbaycan humanitar dəyərləri, ədalətə və sülhə sadiqliyi nümayiş etdirir. Bu dəyərlərin hamısı Fələstin rəhbərliyi və xalqı tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.
Fələstin–Azərbaycan Biznes Şurasının yaradılması müzakirə olunur
- Fələstin–Azərbaycan münasibətlərinin daha da genişləndirilməsi və möhkəmləndirilməsi üçün hansı təşəbbüslər nəzərdə tutulur?
- Hazırda biz bir neçə istiqamətdə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi üzərində işləyirik. Əsas prioritetlərimizdən biri təhsil və elmi əməkdaşlığın gücləndirilməsidir – fələstinli tələbələr üçün yeni təqaüd imkanlarının yaradılması, birgə tədqiqat layihələri və universitetlərarası tərəfdaşlıqların qurulması planlaşdırılır. Digər bir istiqamət iqtisadi sahədir. Bərpaolunan enerji, tikinti və rəqəmsal texnologiyalar kimi sahələrdə Azərbaycanın investisiyalarını cəlb etmək istəyirik. Bu məqsədlə Fələstin–Azərbaycan Biznes Şurasının yaradılması müzakirə olunur. Diplomatik və mədəni sahədə isə birgə sərgilər, media əməkdaşlığı və gənclərin mübadilə proqramlarının həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Bundan əlavə, iqlim diplomatiyası və davamlı inkişaf sahəsində azərbaycanlı nazirlərlə birgə işləyirik. Bu təşəbbüslər xalqlarımız arasında dostluq, həmrəylik və əməkdaşlıq bağlarını daha da möhkəmləndirmək əzmimizi göstərir.
Bizim üçün Azərbaycanın səsi xüsusi mənəvi çəkiyə malikdir, çünki bu səs suverenliyin, ərazi bütövlüyünün və ədalətin əhəmiyyətini dərindən anlayan bir dövlətdən gəlir
- Azərbaycanın xarici işlər naziri İƏT Nazirlər Şurasının Qəzzaya dair fövqəladə sessiyalarında iki dövlətli həll yolunu dəstəklədiyini bildirib. Bu mövqe Fələstinin baxışı və gözləntiləri ilə üst-üstə düşür?
- Azərbaycanın iki dövlətli həllə dəstəyi Fələstin dövlətinin rəsmi və qanuni mövqeyi ilə tam şəkildə üst-üstə düşür. 1967-ci il sərhədləri əsasında, paytaxtı Şərqi Qüds olmaqla müstəqil Fələstin dövlətinin yaradılmasına əsaslanan bu model beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən ədalətli və dayanıqlı sülh çərçivəsi kimi qəbul olunur. Biz Azərbaycanın İƏT, Qoşulmama Hərəkatı və BMT-də ifadə etdiyi prinsipial və balanslı mövqeyini yüksək qiymətləndiririk. Bu dəstək Azərbaycanın beynəlxalq hüquqa, BMT xartiyasına və işğal altındakı xalqların haqlarının qorunmasına sədaqətini göstərir. Bizim üçün Azərbaycanın səsi xüsusi mənəvi çəkiyə malikdir, çünki bu səs suverenliyin, ərazi bütövlüyünün və ədalətin əhəmiyyətini dərindən anlayan bir dövlətdən gəlir. Biz bu ortaq anlayışı sülhün, sabitliyin və Fələstin xalqının ayrılmaz hüquqlarının reallaşması naminə davamlı əməkdaşlıq və birgə diplomatik səylər üçün möhkəm əsas kimi qiymətləndiririk.
Azərbaycan həm humanitar bərpa prosesinə, həm də münaqişənin siyasi həllinə əhəmiyyətli töhfə verə bilər
- Azərbaycan Fələstin ərazilərində, o cümlədən Qəzzada sülh səylərinə və humanitar yardıma necə töhfə verə bilər?
- Azərbaycan həm sülh səylərində, həm də humanitar yardımda mühüm və konstruktiv rol oynaya bilər. Azərbaycanın beynəlxalq ictimaiyyətdə, İƏT-də və Qoşulmama Hərəkatında hörmətli mövqeyi onu ədalət, humanitar çıxış və mülki əhalinin qorunması məsələlərində mühüm tərəfdaşa çevirir. Humanitar sahədə Azərbaycan hökuməti artıq yardım göstərməklə həmrəyliyini nümayiş etdirib. Biz bu əməkdaşlığı bərpa-quruculuq, səhiyyə, təhsil və infrastruktur sahələrində genişləndirmək istəyirik. Siyasi səviyyədə isə Azərbaycanın balanslı və prinsipial diplomatiyası beynəlxalq səyləri gücləndirə və beynəlxalq hüquqa, BMT qətnamələrinə uyğun olaraq iki dövlətli həllin həyata keçirilməsinə dəstək ola bilər. Regional tərəfdaşlarla əməkdaşlıq edərək və Fələstin hüquqlarını müdafiə edən, sabitliyi təşviq edən təşəbbüsləri dəstəkləməklə, Azərbaycan həm humanitar bərpa prosesinə, həm də münaqişənin siyasi həllinə əhəmiyyətli töhfə verə bilər. Biz Azərbaycanın ardıcıl dəstəyini yüksək qiymətləndiririk və inanırıq ki, onun rolu sülhü, ədaləti və insan ləyaqətini müdafiə edən, bölgələr arasında körpü rolunu gücləndirən istiqamətdə daha da artacaq.
Fələstin keyfiyyətli zeytun yağı, xurma və əl işləri məhsulları ixrac edə bilər
- Fələstin və Azərbaycan arasında ticarət, təhsil və ya mədəni mübadilə kimi genişləndirilməsini arzuladığınız konkret əməkdaşlıq sahələri varmı?
- Bəli, Fələstin və Azərbaycan arasında əməkdaşlığı genişləndirməyə çalışdığımız bir neçə ümidverici sahə mövcuddur. Təhsil əsas prioritetdir – Azərbaycan universitetlərində fələstinli tələbələr üçün təqaüd imkanlarının artırılması və birgə elmi tədqiqat layihələrinin təşviq edilməsi planlaşdırılır. Mədəniyyət və ictimai diplomatiya sahəsində biz film, ədəbiyyat və irs sahələrindəki təşəbbüslər vasitəsilə İslam dünyası daxilindəki ortaq dəyərlərimizi və tarixi bağlarımızı əks etdirən sənətçilər, universitetlər və mədəni qurumlar arasında mübadiləni genişləndirməyi hədəfləyirik. İqtisadi cəhətdən isə ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi və malların dövriyyəsini asanlaşdıracaq mexanizmlərin yaradılması mühüm addım olacaq. Fələstin keyfiyyətli zeytun yağı, xurma və əl işləri məhsulları ixrac edə bilər, Azərbaycan isə tikinti, bərpaolunan enerji və rəqəmsal texnologiyalar sahəsində təcrübəsini paylaşa bilər. Bunun üçün Fələstin–Azərbaycan Biznes Şurasının yaradılması məqsədəuyğundur. Burada özəl sektorlar arasında əlaqə güclənəcək və qarşılıqlı investisiya təşviq ediləcək. Nəhayət, biz Azərbaycanın iqlim diplomatiyası və dayanıqlı inkişaf sahəsində artan liderliyini yüksək qiymətləndiririk və bu sahələrdə regional və beynəlxalq platformalar vasitəsilə birgə təşəbbüsləri səbirsizliklə gözləyirik. Bu səylər birlikdə hər iki ölkəyə fayda gətirəcək siyasi dostluğu real əməkdaşlığa çevirməyi hədəfləyir.
- Fələstin Yaxın Şərqdə sabitlik və inkişafın təşviqində, Azərbaycan tərəfindən dəstəklənən təşəbbüslər də daxil olmaqla, regional əməkdaşlıq mexanizmlərinə necə baxır?
- Fələstin sabitlik, inkişaf və dövlətlər arasında dialoqu təşviq edən regional əməkdaşlıq mexanizmlərini qəti şəkildə dəstəkləyir. Biz Azərbaycan tərəfindən dəstəklənən təşəbbüsləri bölgələr arasında körpülər qurmaq, qarşılıqlı hörmətə və beynəlxalq hüquqa əsaslanan dinc birgəyaşayış mədəniyyətini gücləndirmək istiqamətində dəyərli töhfələr kimi görürük. Azərbaycanın Qoşulmama Hərəkatı, 2026-cı ildə sədrlik edəcəyi İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və COP29 kimi platformalardakı liderliyi onun çoxtərəfli diplomatiyanın və dayanıqlı inkişafın irəlilədilməsində konstruktiv rolunu əks etdirir.
Bu mexanizmlər enerji, təhsil, innovasiya və humanitar yardım kimi sahələrdə birgə layihələr üçün dəyərli imkanlar açır ki, bu da Fələstin daxil olmaqla, Yaxın Şərq xalqlarının rifahına və firavanlığına birbaşa töhfə verə bilər. Bizim üçün bu cür mexanizmlər dialoqu humanitar yardım, uzunmüddətli inkişaf və sülh quruculuğunu birləşdirən konkret fəaliyyətə çevirmək baxımından həyati əhəmiyyət daşıyır. Biz inanırıq ki, Azərbaycanın fəal iştirakı və balanslı diplomatik yanaşması sayəsində regional əməkdaşlıq bölgəmizdə sabitlik, ədalət və ortaq rifahın əldə edilməsində əsas dayaqlardan birinə çevrilə bilər.
- Fələstinin Azərbaycandakı diplomatik missiyasının növbəti illərdə əsas prioritetləri nələrdir?
- Qarşıdakı illərdə Fələstinin Azərbaycandakı səfirliyi iki ölkə arasında siyasi əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi, mədəni və təhsil mübadiləsinin genişləndirilməsi, eləcə də iqtisadi və inkişaf tərəfdaşlıqlarının gücləndirilməsi istiqamətində fəaliyyətini davam etdirəcək. Əsas məqsədlərimizdən biri Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və Qoşulmama Hərəkatı kimi beynəlxalq və regional platformalarda əlaqələndirməni daha da dərinləşdirməkdir. Hər iki ölkə bu qurumlarda ədalətə, çoxtərəfli diplomatiyaya və beynəlxalq hüquqa hörmət prinsiplərinə sadiqliyi bölüşür. Biz həmçinin akademik və elmi əməkdaşlığı genişləndirməyi hədəfləyirik — təqaüd proqramları, tədqiqat təşəbbüsləri və universitetlər arasında tərəfdaşlıqlar vasitəsilə fələstinli gəncləri gücləndirmək və uzunmüddətli institusional əlaqələr qurmaq istəyirik. Bundan əlavə, ictimai diplomatiya sahəsində diqqətimizi insanların birbaşa ünsiyyətini artırmağa yönəldəcəyik, bu məqsədlə ortaq dəyərlərimizi və irsimizi əks etdirən mədəni tədbirlər, sərgilər və media əməkdaşlıqları həyata keçiriləcək. Digər mühüm prioritet isə inkişaf sahəsində əməkdaşlığın təşviqidir. Bu istiqamətdə biz Azərbaycanın münaqişədən sonrakı bərpa və dayanıqlı inkişaf sahəsindəki təcrübəsindən, xüsusilə infrastruktur, bərpaolunan enerji və rəqəmsal transformasiya kimi sahələrdə faydalanmaq niyyətindəyik. Nəticə etibarilə, missiyamız Fələstin–Azərbaycan tərəfdaşlığının əsaslarını möhkəmləndirməyi, iki ölkə arasında mövcud olan yaxın siyasi dostluğu hər iki xalqın xeyrinə, sülhə, tərəqqiyə və qarşılıqlı anlayışa xidmət edən real nəticələrə çevirməyi qarşısına məqsəd qoyur.
Fələstin Azadlıq Təşkilatı Fələstin xalqının yeganə legitim nümayəndəsi olaraq beynəlxalq hüquqa və iki dövlətli həllə sadiq qalmaqla sülh səylərinə rəhbərlik edir
- İsraillə HAMAS arasında baş vermiş son münaqişə razılaşma ilə başa çatıb. Sizcə, tərəflərin dialoq və sülh yolunda irəliləməsi nə dərəcədə realdır?
- Hər hansı davamlı sülh ədalət və beynəlxalq hüquqa hörmət üzərində qurulmalıdır. Müvəqqəti atəşkəslər qısamüddətli sakitlik gətirə bilər, lakin işğal, blokada və Fələstin xalqının hüquqlarının inkarı kimi əsas problemlər həll olunmadan daimi sülh mümkün deyil. Fələstin Azadlıq Təşkilatı (FAT) Fələstin xalqının yeganə legitim nümayəndəsi olaraq beynəlxalq hüquqa və iki dövlətli həllə sadiq qalmaqla sülh səylərinə rəhbərlik edir. Prezident Mahmud Abbasın rəhbərliyi altında Fələstin hakimiyyəti sülhün yalnız qarşılıqlı tanınma, beynəlxalq hüquqa hörmət və İsrailin danışıqlar prosesinə zərbə vuran birtərəfli addımlarının dayandırılması ilə mümkün ola biləcəyini vurğulayıb. Lakin dialoq məskunlaşmaların davamlı olaraq genişləndirilməsi, kollektiv cəzalandırma və beynəlxalq hüququn pozulma faktları ilə uğurla nəticələnə bilməz.
Fələstin hakimiyyəti Qəzzada məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə tam hazırdır
- Qəzzada vəziyyətin idarə olunmasında Fələstin hakimiyyətinin imkanlarını necə qiymətləndirirsiniz?
- Fələstin hakimiyyəti Qəzzada məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə tam hazırdır. Qurumun strukturlaşdırılmış nazirlikləri, peşəkar məmurları və təcrübəli təhlükəsizlik orqanları var ki, onlar İordan çayının qərb sahilində çətin şəraitdə idarəçiliyin öhdəsindən gəliblər. Son aylarda hökumət Qəzzanın bərpası üçün fövqəladə planlar hazırlayıb – əsas xidmətlərin bərpası, infrastrukturun yenidən qurulması və qurumların birləşdirilməsi ilə vahid milli idarəçiliyin təmin olunması bu planların mərkəzindədir. Biz Azərbaycanın azad olunmuş ərazilərdə quruculuq-bərpa işlərində əldə etdiyi təcrübədən faydalanmaq istəyirik və bu bizim üçün ilhamverici bir modeldir. Azərbaycanın bu ərazilərin bərpası sahəsindəki təcrübəsi və strateji planlaşdırması Qəzzanın yenidən qurulmasına və xalqımızın normal həyatına qayıtmasına hazırlaşdığımız bir dövrdə Fələstin üçün dəyərli dərslər təqdim edir. Biz inanırıq ki, bu sahədə əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi milli bərpa-quruculuq səylərimizin gücləndirilməsində mühüm rol oynaya bilər. Lakin bu prosesin uğurla həyata keçməsi üçün blokadanın qaldırılması, xarici müdaxilələrin dayandırılması və beynəlxalq dəstəyin qanuni Fələstin qurumları vasitəsilə bizə yönləndirilməsi həyati əhəmiyyət daşıyır. Məqsəd təkcə inzibati nəzarət yox, həm də legitimlik, məsuliyyət və milli birliyə əsaslanan vahid idarəetmənin bütün Fələstin ərazilərində bərpasıdır.
HAMAS milli maraqlara və beynəlxalq öhdəliklərə hörmət etməlidir
- Fələstin rəhbərliyi HAMAS-ın gələcəkdəki siyasi roluna və taleyinə necə baxır?
- Fələstin rəhbərliyi Fələstin məsələsinin gələcəyi üçün milli birliyin və siyasi inklüzivliyin vacibliyinə inanır. Məqsəd heç kimi istisna etmək deyil, bütün siyasi qüvvələrin, o cümlədən HAMAS-ın, Fələstin Azadlıq Təşkilatının legitim çərçivədə fəaliyyət göstərməsini təmin etməkdir. FAT Fələstin xalqının yeganə legitim təmsilçisidir. İstənilən gələcək siyasi sistem demokratiya, qanunun aliliyi və sülh yolu ilə hakimiyyətin ötürülməsi prinsiplərinə əsaslanmalıdır. Rəhbərlik dəfələrlə sülh, ümummilli dialoq və azad seçkilərə çağırış edib.
HAMAS digər siyasi hərəkatlar kimi, milli maraqlara və beynəlxalq öhdəliklərə hörmət etməlidir. Fələstin siyasətinin gələcəyi parçalanmanın bitməsindən, institusional birliyin bərpasından və 1967-ci ildə mövcud olan sərhədlərlə, Şərqi Qüdsün paytaxt olması ilə vahid dövlətin qurulması məqsədinə yönəlməkdən asılıdır.
