Ukrayna münaqişəsi davam etdiyi müddətdə beynəlxalq ictimaiyyətin rolu getdikcə artır. Avropa İttifaqı (Aİ) regionda davamlı sülhün təmin edilməsi üçün 24 maddədən ibarət sülh planı hazırlayıb. Plan yalnız münaqişənin dərhal dayandırılmasını hədəfləmir, həm də təhlükəsizlik balansını qorumaq və tərəflər arasında uzunmüddətli dialoq mexanizmlərini formalaşdırmaq məqsədi daşıyır.
Lakin hər hansı sülh təşəbbüsü praktikada müxtəlif çətinliklərlə üzləşə bilər: tərəflərin razılaşmaya sadiqliyi, regional güclərin maraqları, iqtisadi və hərbi məhdudiyyətlər planın uğuruna birbaşa təsir edə bilər. Bu baxımdan, ekspertlər Aİ və ABŞ-nin sülh planlarının regiondakı rolunu və reallaşma ehtimalını dəyərləndirirlər.
Məsələ ilə bağlı NOCOMMENT.az-a danışan siyasi ekspert Elçin Xalidbəyli qeyd edib ki, hazırda Ukrayna münaqişəsi ətrafında mürəkkəb vəziyyət mövcuddur:
“Məlumata görə, ABŞ və Rusiya demək olar ki, razılığa gəlib və 24 bəndlik sülh planı hazırlayıblar. Təhlillər göstərir ki, bu plan faktiki olaraq Rusiya maraqlarını əks etdirir və Kremlin diktə etdiyi şərtləri ehtiva edir. Bu baxımdan, planın əsl müəllifinin Kremlin olduğu, Ağ Evdə isə yalnız imza sahibi kimi ABŞ-nin göründüyü qeyd olunur.”
Ekspertin sözlərinə görə, Ukrayna da, Avropa İttifaqı da bu plana razılıq verməyib və artıq açıq şəkildə müqavimət göstərirlər:
“Avropa ölkələri isə ABŞ planına alternativ olaraq öz 24 bəndlik sülh planını hazırlayıb. Bu plan amerikalıların planından ən azı 12 maddədə kəskin şəkildə fərqlənir. Avropalılar əsasən ədalətli sülh prinsipini vurğulayır: yəni Rusiya diktəsi əsasında deyil, beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində sülhün təmin olunmasını tələb edirlər.”
Elçin Xalidbəylinin sözlərinə görə, bu vəziyyət Ukrayna münaqişəsinin həllində ABŞ və Avropa İttifaqı arasında ciddi fikir ayrılıqlarının mövcud olduğunu göstərir:
“Analitiklər bildirirlər ki, ABŞ planı Rusiya şərtlərini əks etdirdiyi üçün həm Ukrayna, həm də Avropa İttifaqı tərəfindən rədd edilir. Eyni zamanda Avropanın alternativ planı da Rusiya tərəfindən qəbul olunmayacaq. Nəticədə, hər iki planın indiki situasiyada reallaşma ehtimalı çox aşağıdır.”
Ekspertin qənaətinə görə, Ukraynanın beynəlxalq hüquqla tanınmış suverenlik hüquqları tanınmadığı, işğal olunmuş ərazilər boşaldılmadığı və Rusiya qoşunları tamamilə çıxarılmadığı müddətcə genişmiqyaslı və davamlı sülhün bərqərar olması ehtimalı çox məhduddur:
“Bu baxımdan, hazırkı sülh təşəbbüslərinin effektivliyi əsasən nəzəri xarakter daşıyır və praktiki reallaşma perspektivi zəifdir.”
