Bir çox ölkələr kimi, Azərbaycanda da kimyaterapiya xərçəng və digər bəzi xəstəliklərin müalicəsində geniş istifadə edilir.
İnkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin təqribən 10%-i həyatının bir mərhələsində xərçəng və digər xəstəliklər üçün kimyaterapiya ilə müalicə olunub.
Amma o da vurğulanır ki, bu müalicənin bəzi yan təsirləri ola bilər.
Kimyaterapiya "dərman (sitotoksik) terapiya" mənasını verir və əsasən xərçəng hüceyrələrini təsir edən xərçəng dərmanları istifadə edərək müalicə üçün istifadə olunan termindir.
Kimyoterapiya xərçəngin dərmanla müalicəsi deməkdir. Kimyaterapiyada istifadə olunan dərmanlar böyüməsinin və çoxalmasının qarşısını alaraq xərçəng hüceyrələrini zədələyir. Klassik kimyəvi terapiya tək istifadə edildiyi üçün bəzi dərman kombinasiyaları ilə tətbiq olunduqda daha təsirli ola bilər. Bu səbəbdən kimyəvi terapiya müalicələrində birdən çox dərman ola bilər.
“Cebheinfo.az” xəbər verir ki, alimlər ilk dəfə olaraq kimyaterapiyanın sağlam toxumalara genetik təsirini sistemli şəkildə tədqiq ediblər.
Belə ki, müxtəlif növ kimyaterapiyadan keçmiş hər yaşda olan 23 xəstənin qan hüceyrələrinin genomlarını təhlil olunub.
Nəticə göstərib ki, hamısı olmasa da, bir çox kimyaterapiya dərmanları sağlam qanda mutasiyalara və vaxtından əvvəl qocalmaya səbəb olur.
Həkimlər deyirlər ki, bu, sistemli bir müalicədir, yəni bütün bədənə təsir edir.
Kimyaterapiya sağlam, qeyri-xərçəng toxumasına uzunmüddətli yan təsirlərə səbəb ola bilər və ikincili xərçəng riskinin artması ilə əlaqələndirilir. Bununla belə, bu yan təsirlərin altında yatan bioloji mexanizmlər hələ yaxşı bəlli deyil.
Həkimlər bildirirlər ki, normal qandakı mutasiyaların sayı insanlar arasında çox oxşardır və bu, kimyaterapiya keçirmiş insanlarda daha yüksək olub-olmadığını müəyyən etmək üçün yaxşı bir baza təmin edir. Tədqiqatlarda müxtəlif qan və bərk xərçəng növləri üçün kimyaterapiya ilə müalicə olunan üç ilə 80 arasında olan 23 nəfərin qan hüceyrələrinin genomlarını ardıcıllıqla sıralanıb.
Onlar birlikdə alkilləşdirici maddələr, platin dərmanları və antimetabolitlər də daxil olmaqla, bütün əsas kimyaterapiya siniflərindən 21 dərman qəbul ediblər.
Nəticələr heç kimyaterapiya almamış doqquz sağlam insanın genomik məlumatları ilə müqayisə edilib.
Bütün genom ardıcıllığı məlumatlarını təhlil ediləndə məlum olub ki, bir çox kimyaterapiya dərmanları həqiqətən normal qan hüceyrələrində daha çox mutasiyaya səbəb olur. Məsələn, sinir toxumasının xərçəngi olan neyroblastomadan müalicə alan üç yaşlı xəstədə heç kimyaterapiya almamış 80 yaşlı insanlardan daha çox mutasiya olub. Mütəxəssislər mutasiya imzaları kimi tanınan DNT zədələnməsi nümunələrinə baxaraq, müxtəlif kemoterapi dərmanlarının fərqli mutasiya imzalarına malik olduğunu deyib. Beləliklə, kimyaterapiya alan xəstələrdə aşkar edilən dörd yeni imza müəyyən olunub.
