werft7.jpg)
Gündəlik əhval-ruhiyyə çox vaxt stres, yuxu və sosial faktorlarla əlaqələndirilsə də, elmi araşdırmalar göstərir ki, qidalanma bu zəncirin ən təsirli, lakin ən az dərk edilən halqalarından biridir. Yemək seçimi təkcə fiziki enerji səviyyəsini deyil, eyni zamanda emosional tarazlığı, diqqəti və psixoloji davamlılığı birbaşa formalaşdırır. Bu təsir bir günün içində belə hiss edilə bilər və uzunmüddətli qidalanma vərdişləri ilə daha da dərinləşir.
Beyin fəaliyyəti baxımından qida, sadəcə yanacaq deyil, kimyəvi tənzimləyicidir. Serotonin, dopamin və noradrenalin kimi neyromediatorların sintezi üçün zəruri olan maddələrin böyük hissəsi qida vasitəsilə alınır. Məsələn, triptofanla zəngin qidalar serotoninin istehsalında mühüm rol oynayır. Serotonin isə əhval sabitliyi, sakitlik və emosional təhlükəsizlik hissi ilə birbaşa əlaqəlidir. Bu maddələrin balanssız qəbulu insanın gün ərzində səbəbsiz gərgin, halsız və ya əsəbi hiss etməsinə zəmin yarada bilər.
Qan şəkərinin səviyyəsi əhval dəyişikliyinin ən sürətli tetikleyicilərindən biridir. Sürətli karbohidratlarla zəngin qidalar qısa müddətli enerji və müvəqqəti rahatlıq yaratsa da, qan şəkərinin kəskin düşməsi ilə nəticələnir. Bu vəziyyət əsəbilik, diqqət dağınıqlığı və ani yorğunluq hissi ilə müşayiət olunur. Gün ərzində qeyri-sabit qidalanma rejimi emosional dalğalanmaları artıraraq əhvalın proqnozlaşdırılmasını çətinləşdirir.
Bağırsaq sağlamlığı ilə psixoloji vəziyyət arasında əlaqə son illərdə elmi dairələrdə geniş şəkildə araşdırılır. Bağırsaq mikrobiotası serotonin istehsalının böyük hissəsində iştirak edir və immun sistemlə sıx əlaqədə işləyir. Liflə zəngin, təbii qidalarla qidalanma mikrobiotanı gücləndirərək stresə qarşı daha dözümlü psixoloji fon yaradır. Əksinə, yüksək emal olunmuş, qatqılı məhsullar bağırsaq balansını pozaraq narahatlıq və əhval enişlərini dərinləşdirə bilər.
Kofein və stimullaşdırıcı maddələr də əhvala ikili təsir göstərir. Az miqdarda qəbul edildikdə diqqəti və enerjini artırsa da, həddindən artıq istifadə əsəbilik, ürək döyüntüsü və daxili gərginlik yarada bilər. Bu təsir xüsusilə stresli dövrlərdə daha qabarıq hiss olunur. Eyni vəziyyət yüksək duzlu və yağlı qidalar üçün də keçərlidir. Bu cür qidalar qısa müddətli rahatlıq versə də, sonradan ağırlıq və emosional süstlük yaradır.
Yemək seçimi ilə emosional vəziyyət arasında formalaşan əlaqə psixoloji davranışlara da təsir edir. İnsanlar çox vaxt yorğunluq və ya emosional boşluq hissini aclıqla səhv salır və bunu qida ilə kompensasiya etməyə çalışır. Bu isə qida ilə emosiyalar arasında şərti refleks yaradır. Uzun müddətdə bu vərdiş həm əhvalın, həm də özünə nəzarət hissinin zəifləməsinə səbəb olur.
