Alyaskada keçirilən sammitdə Rusiya Prezidenti Vladimir Putin və ABŞ Prezidenti Donald Tramp arasında müzakirə olunan sülh təkliflərinə əsasən, Rusiya işğal etdiyi Ukraynanın kiçik hissələrindən imtina edəcək, əvəzində isə Kiyev Moskvanın ələ keçirə bilmədiyi şərq ərazilərinin böyük hissəsini Rusiyaya verməlidir.
Bu barədə Reuters agentliyi Moskvanın mövqeyi barədə məlumatlandırılmış mənbələrə istinadən böyük materialla çıxış edib.
Bildirilir ki, məlumat Tramp və Putinin Alyaskadakı hərbi hava bazasında görüşməsindən bir gün sonra ortaya çıxıb. Onu da qeyd edək ki, bu, Ukrayna müharibəsinin başlamasından əvvəlki dövrdən bəri ABŞ prezidenti ilə Kreml rəhbərinin ilk görüşü idi.
Xəbərə görə, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski bazar ertəsi Vaşinqtona gedərək Tramp ilə müharibənin mümkün həlli yollarını müzakirə edəcək.
Sammitdə istədiyi atəşkəsi əldə edə bilməsə də, Tramp Fox News-un aparıcısı Şon Hannitiyə müsahibəsində bildirib ki, o və Putin torpaq mübadiləsi və Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanətləri barədə danışıqlar aparıblar və böyük ölçüdə razılaşıblar.
“Ola bilsin ki, biz razılaşmaya çox yaxınlaşmışıq, Ukrayna buna razılıq verməlidir. Bəlkə də onlar yox deyəcəklər” – Tramp deyib.
Məsələnin həssaslığı səbəbindən adlarının açıqlanmasını istəməyən iki mənbə bildiriblər ki, onların Putinin təklifləri barəsində olan xəbərləri əsasən, Avropa, ABŞ və Ukrayna liderləri arasında gedən müzakirələrə əsaslanır və tam məlumat deyil.
Tramp sammitdən dərhal sonra Zelenskiyə və Avropa liderlərinə müzakirələr barədə məlumat verib.
Putinin təkliflərinin danışıqlara başlanğıc mövqeyi, yoxsa dəyişdirilməz “son təklif” olduğu isə hələ ki, aydın deyil.
Ukrayna torpaqları müqabilində sülh
Putinin təklif etdiyi bəzi şərtlər Ukrayna rəhbərliyi üçün qəbulolunmaz dərəcədə çətin görünür.
Putin atəşkəsi yalnız hərtərəfli sülh sazişi əldə edildikdən sonra mümkün hesab edir. Zelenski isə qeyd edir ki, gündəlik olaraq rus dronları və ballistik raketlərinin hücumlarına məruz qalırlar.
Mənbələrin sözlərinə görə, Rusiya ilə təklif olunan razılaşmaya əsasən, Kiyev Donetsk və Luqansk vilayətlərindən tamamilə geri çəkilməli olacaq, əvəzində Rusiya Xerson və Zaporojye bölgələrində cəbhə xəttini dondurmağa razılıq verəcək.
Ukrayna isə artıq açıq şəkildə bildirib ki, Donetsk də daxil olmaqla öz ərazilərindən geri çəkilməyi qəbul etmir. Kiyevin sözlərinə görə, bu bölgə Rusiyanın daha dərin hücumlarının qarşısını alan həyati müdafiə xətti rolunu oynayır.
Mənbələrin sözlərinə görə, Rusiya Sumı və Xarkov vilayətlərində işğal etdiyi kiçik torpaq sahələrini geri qaytarmağa hazırdır. Hazırda Rusiya bu bölgələrdə ümumilikdə təqribən 440 kvadrat kilometr əraziyə nəzarət edir. Müqayisə üçün, Ukrayna Donbasda (Donetsk və Luqansk vilayətlərini əhatə edən bölgə) təqribən 6,600 kvadrat kilometr ərazini nəzarətdə saxlayır.
Mənbələrin sözlərinə görə, Rusiya lideri Krım üzərində suverenliyinin rəsmi tanınmasını da istəyir. Kiyev və Avropa müttəfiqləri isə bunu qətiyyətlə rədd edirlər.
Putin həmçinin Rusiyaya qarşı tətbiq edilən bəzi sanksiyaların qaldırılmasını gözləyir. Lakin mənbələr bunun yalnız Avropa sanksiyalarına, yoxsa ABŞ-ı da əhatə etdiyinə aydınlıq gətirməyiblər.
Təklif olunan razılaşmaya görə, Ukraynanın NATO-ya qoşulmasına icazə verilməyəcək, lakin Putin Ukraynanın müəyyən təhlükəsizlik zəmanətlərinə razıdır. Mənbələrin sözlərinə görə, Tramp Avropa liderləri ilə danışıqlarda Ukraynaya NATO-dan kənar “Maddə 5”-ə bənzər zəmanətlər mövzusunu gündəmə gətirib.
NATO-nun 5-ci maddəsinə əsasən, alyansın 32 üzvündən birinə edilən hücum hamıya qarşı hücum sayılır. Ukraynanın NATO-ya üzvlüyü isə ölkənin konstitusiyasında təsbit edilmiş strateji məqsəddir.
Mənbələr bildiriblər ki, Rusiya həmçinin Ukraynada rus dilinin rəsmi status almasını, həmçinin Rusiya Pravoslav Kilsəsinin azad şəkildə fəaliyyət göstərməsini tələb edir.
Ukrayna Təhlükəsizlik Xidməti Moskva ilə bağlı kilsəni Rusiya təbliğatı yaymaqda və casuslara sığınacaq verməkdə ittiham edir. Kilsə isə bu iddiaları rədd edərək Moskva ilə kilsə əlaqələrini kəsdiyini bildirir. Ukrayna artıq Rusiya ilə əlaqəli dini təşkilatları qadağan edən qanun qəbul edib, lakin hələ icrasına başlamayıb.
